«... يَرْفَعِ اللَّهُ الذَّينَ امَنُوا
مِنْكُمْ وَالَّذينَ اوُتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ؛ (اگر به دستورات
الهى عمل كنيد) خداوند كسانى را كه از ميان شما ايمان آوردهاند، و آنها كه از علم
بهره دارند به درجات عظيمى بالا مىبرد» (مجادله 11)
در آغاز اين
آيه سخن از چند دستور اخلاقى درباره آداب مجلس است، و به دنبال آن درجات عالمان و
مؤمنان را در پيشگاه خداوند به عنوان نتيجه و پاداش كسانى كه به اين دستورات عمل
كنند ذكر مىكند.
«درجات» جمع
«درجه» به معناى پلههايى است كه به طرف بالا مىرود، در مقابل
«دركات» جمع «دركه» كه به معناى
پلههايى است كه رو به پايين مىرود (مانند پلههاى سرداب)
تعبير
«درجات» به صورت «نكره» اشارهاى است به عظمت اين درجات، و جمع بودن آن شايد
اشارهاى است به تفاوت ميان عالمان در اين درجات.
و به هر حال
منظور از بالا بردن درجات مسلماً بالا بردن مكانى نيست، بلكه بالا بردن از نظر
مقام قرّب در درگاه خداوند است.
در تفسير
«الميزان» آمده است كه از اين آيه استفاده مىشود كه مؤمنان دو گروهند: «مؤمنان
عالم» و «مؤمنان غير عالم» و مؤمنان عالم برترند، سپس به آيه شريفه
«هَلْ يَسْتَوِى الَّذينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذينَ لا يَعْلَمُونَ؛
آيا كسانى كه مىدانند با كسانى كه نمىدانند يكسانند» (زمر 9) استدلال مىكند.
[1]
اين احتمال
نيز وجود دارد كه آيه رابطه ايمان و علم را بيان مىكند، و بعداً به خواست خدا
مشروحاً به اين معنا اشاره مىشود. [2]
[2]. در حديثى از امام صادق عليه السلام آمده
است كه فرمود «انَّ الثَّوابَ بِقَدْرِ الْعَقْلِ؛ پاداش
هركس به اندازه عقل (و دانش) اوست» (بحارالانوار، ج 1، صفحه 84).