مستكبران بر گروهى تحميل مى‌شود، و آنها را به ناتوانى مى‌كشانند، البتّه گاهى به صورت فعل معلوم درباره مثل فرعون كه بنى‌اسرائيل را به ضعف و ناتوانى و بردگى كشانده بود به كار رفته است: «انَّ فِرْعَوْنَ عَلا فِى الأَرْضِ وَجَعَلَ أهْلَها شِيَعاً يَسْتَضْعِفُ طائِفَةً مِنْهُم‌» (قصص/ 4).

اين نكته نيز قابل توجه است كه «مستضعف» در قرآن مجيد به دو معنا به كار رفته است: نخست افراد مظلومى كه به ناحق تحت ستم قرار گرفته‌اند و مورد الطاف الهى هستند، چنانكه درباره ستمديدگان بنى‌اسرائيل مى‌فرمايد: «وَنُرِيْدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِيْنَ اسْتُضْعِفُوا فِى الارْضِ وَنَجْعَلَهُمْ ائِمَّةَ وَنَجْعَلَهُمُ الوارِثيْنَ؛ ما اراده كرده‌ايم بر مستضعفان در زمين منت گذاريم و آنها را پيشوايان و وارثان حكومت قرار دهيم» (قصص/ 5).

معناى دوّمى كه غالباً در قرآن مجيد در آن استعمال شده كسانى هستند كه بر اثر جهل و نادانى و تقليد و تعصب به ناتوانى فكرى كشيده شده‌اند، و چشم و گوش بسته دنبال سران ظالم و رهبران گمراه حركت مى‌كنند، و همين‌ها هستند كه آيات فوق به مخاصمه و مجادله آنها با مستكبران در روز قيامت اشاره مى‌كند، و تصريح مى‌نمايد كه آنها همچون مستكبران عذاب مضاعف دارند:

عذابى به خاطر گمراهيشان و عذابى به خاطر آن تنور مستكبران را داغ كردند و پايه‌هاى حكومت جبار آنها را محكم نمودند.

2- نقش رهبران در روايات اسلامى‌

در روايتى از اميرمؤمنان على عليه السلام مى‌خوانيم: «النّاسُ بِأُمَرائِهِمْ اشْبَهُ مِنْهُمْ بِآبائِهِمْ؛ شباهت مردم به اميران و حكمفرايانشان بيشتر است از شباهت به پدرانشان»! [1]

اين شباهت ممكن است از اين طريق باشد كه گروهى چشم و گوش بسته به دنبال امرا حركت مى‌كنند و دين و دل در گرو فرمان آنها دارند تا آن‌جا كه‌

[1]. بحارالانوار، جلد 75، صفحه 46، كتاب الروضه كلمات على عليه السلام، حديث 57.