عقل آنها افكند، و اين وسائل معرفت به حال آنها مفيد واقع نشد، و سرانجام همان عذاب‌هايى را كه به باد استهزا مى‌گرفتند، دامانشان را گرفت.

اين آيه نيز تأكيد مى‌كند كه تكذيب و انكار پى در پى آيات الهى، سبب شد كه اين قوم درك و معرفت را از دست دهند، چشم‌ها ظاهراً باز و گوش‌ها شنوا، و از نظر فكرى نيز ظاهراً عاقل بودند، ولى در واقع پرده‌اى روى آنها افتاده بود، و لذا اين وسائل و ابزار و منابع شناخت به حال آنها سودى نبخشيد و عذاب الهى آنها را در هم كوبيد و نابود ساخت.

«يَجْحَدُوْنَ» از ماده‌ «جُحُودْ» در اصل به معناى نفى كردن چيزى است كه انسان به آن يقين دارد، يا اثبات چيزى كه به نفى آن ايمان دارد، و به تعبير ديگر انكار واقعيت‌ها از روى عمد و آگاه است. [1]

تجربه نشان مى‌دهد كه اگر انسان به چنين كارى ادامه دهد، كم كم مسائلى را كه قطع به آن داشت، شكل مشكوك به خود مى‌گيرد، و اگر باز هم ادامه دهد تشخيص او دگرگون مى‌شود و باطل را واقعيت مى‌پندارد.

اين كار يعنى انكار واقعيت‌ها توأم با آگاهى سرچشمه‌هاى مختلفى ممكن است داشته باشد: گاه از لجاجت ناشى مى‌شود، گاه از تعصب، گاه از كبر و غرور، گاه از علاقه به حفظ منافع مادى كه به خاطر آشكار شدن حقيقتى به خطر مى‌افتد، و گاه به خاطر شهوات ديگر، ولى به هر حال اين اثر را دارد كه بر اثر تداوم حجابى براى عقل و فطرت مى‌شود و تشخيص را وارونه مى‌كند.

16- حجاب ضخيم پندار

پيروى از گمان‌هاى بى‌اساس و پندارهاى باطل و خيالبافى نيز تدريجاً عقل آدمى را دگرگون مى‌سازد، و او را از معارف ناب و خالص منحرف مى‌كند و پرده بر چشم و گوش او مى‌افكند.

[1]. مفردات راغب ماده جحد- جوهرى نيز مى‌گويد: «الجُحُوْدُ: الْانْكارُ مَعَ الْعِلْمِ»- مجمع البحرين نيز همين معنا را در ماده جحد ذكر كرده است.