در بعضى از تفاسير آمده است كه تعبير به «بيمارى قلب» در اين‌گونه موارد به خاطر آن است كه اثر ويژه قلب (عقل) معرفت اللَّه و عبوديت اوست، هرگاه در قلب انسان صفاتى به وجود آيد كه مانع از اين آثار گردد بيمارى دل محسوب مى‌شود (چرا كه آن را از اثر ويژه‌اش بازداشته و حجابى شده است). [1]

و لذا در سوره منافقون نيز آمده است كه مى‌فرمايد: «وَلكِنَّ الْمُنافِقِيْنَ لايَفْقَهُونَ؛ ولى منافقان واقعيت را درك نمى‌كنند» (منافقون/ 7).

در حديثى از امام باقر عليه السلام آمده است كه فرمود: «انَّ الْقُلُوبَ أرْبَعَةٌ: قَلْبٌ فِيْهِ نِفاقٌ وَ أَيمانٌ وَ قَلْبٌ مَنْكُوسٌ وَ قَلْبٌ مَطُبوعٌ وَ قَلْبٌ أَزَهَرُ أَجَرَدُ.

فَقُلتُ مَا الأَزْهَرْ؟ قالَ: فِيْهِ كَهَيْئَةِ السِّراجِ‌

فَأمّا الْمَطُبوعُ فَقَلْبُ الْمنافِقِ، و أَمّا الأَزْهَرُ فَقَلْبُ الْمُؤْمِنِ انْ أَعْطاهُ شَكَرَ وَ انْ ابْتَلاهُ صَبَرَ وَ أَمّا الْمَنْكُوسُ فَقَلْبُ الْمُشْرِكِ؛

دل‌ها بر چهار گونه است: قلبى كه در آن نفاق و ايمان است، و قلب وارونه، و قلبى كه بر آن مهر نهاده شده، و قلب نورانى پاك».

راوى مى‌گويد: سؤال كردم قلب نورانى چيست؟ فرمود: «در آن حقيقتى است كه مانند چراغ مى‌درخشد!

اما قلبى كه مهر بر آن نهاده شده قلب منافق است، و اما قلب نورانى قلب مؤمن مى‌باشد، اگر خدا به او نعمتى دهد شكر مى‌گويد، و اگر مصيبتى به او برسد صابر و شكيباست، و اما قلب وارونه قلب مشرك است». [2]

اين سخن را با حديثى از اميرمؤمنان عليه السلام پايان مى‌دهيم آن‌جا كه فرمود: «وَالنِّفاقُ عَلَى‌ أَرْبَعِ دَعائمٍ عَلَى الْهَوَى‌ وَالْهُوَيْنا وَالْحَفِيْضةِ وَالطَّمَعِ؛ سرچشمه نفاق يكى از چهار چيز است: هوى پرستى، تهاون و سستى در امر دين، غضب، و طمع». [3]

و مى‌دانيم هريك از اين امور چهارگانه خود حجابى است ضخيم در برابر ديدگاه عقل انسان.

[1]. تفسير فخر رازى، جلد 2، صفحه 64، ذيل آيه 10 سوره بقره.

[2]. اصول كافى، جلد 2، صفحه 442 باب فى ظلمة قلب المنافق حديث 1.

[3]. اصول كافى، جلد 2، صفحه 393، باب صفة المنافق و النفاق.