الدالّ على الخير كفاعله [1] گردد، اظهارش خوب است، شكر خدا كند به اين ضمير صاف و قلب پاك، ولى ملتفت باشد كه در مناظره با نفس گول شيطنت او را نخورده باشد، و عمل ريايى را با صورت مقدسى به خوردش ندهد. و اگر براى خدا نيست، ترك آن اظهار كند كه اين «سمعه» است، و از شجره ملعونه ريا است و عمل او را خداوند منّان قبول نمى‌فرمايد و امر مى‌فرمايد در سجّين قرار دهند.

بايد به خداى تعالى از شرّ مكايد نفس پناه ببريم كه مكايد آن خيلى دقيق است ولى اجمالا مى‌دانيم كه اعمال ما خالص نيست. اگر ما بنده مخلص خداييم، چرا شيطان در ما اين قدر تصرف دارد؟ با آنكه او با خداى خود عهد كرده است كه به «عباد اللّه المخلصين» كار نداشته باشد و دست به ساحت قدس آنها دراز نكند [2]. به قول شيخ بزرگوار [3] ما، دام ظلّه، شيطان. سگ درگاه خداست: اگر كسى با خدا آشنا باشد، به او عوعو نكند و او را اذيت نكند. سگ در خانه آشنايان صاحبخانه را دنبال نكند. شيطان نمى‌گذارد كسى كه آشنايى با صاحبخانه ندارد وارد خانه شود.

پس، اگر ديدى شيطان با تو سر و كار دارد، بدان كارهايت از روى اخلاص نيست و براى حق تعالى نيست. اگر شما مخلصيد، چرا چشمه‌هاى حكمت از قلب شما به زبان جارى نشده، با اينكه چهل «سال» است به خيال خود قربة إلى اللّه عمل مى‌كنيد، با اينكه در حديث وارد است كه «كسى كه اخلاص ورزد از براى خدا چهل «صباح»، جارى گردد چشمه‌هاى حكمت از قلبش به زبانش.» [4] پس بدان اعمال ما براى خدا نيست و خودمان هم ملتفت نيستيم و درد بيدرمان همين جاست.

واى به حال اهل طاعت و عبادت و جمعه و جماعت و علم و ديانت كه وقتى چشم بگشايند و سلطان آخرت خيمه بر پا كند، خود را از اهل معاصى كبيره، بلكه از اهل كفر و شرك، بدتر ببينند و نامه اعمالشان سياهتر باشد.

واى به حال كسى كه با نماز و طاعتش وارد جهنم شود! امان از كسى كه صورت صدقه و زكات و صلاتش صورتهايى باشد كه زشت‌تر از آنها تصور نشود! بيچاره تو مشركى! خداوند به فضل خود موحّد اهل معصيت عصيان كار را مى‌آمرزد، ان شاء اللّه، و ليكن فرموده است كه مشرك را نمى‌آمرزم اگر بى توبه از اين دنيا برود [5].

در احاديث شريفه، چنانكه شنيدى، مى‌فرمايد: «مرائى مشرك است.» كسى كه رياست دينى خود، و امامت خود، تدريس خود، تحصيل خود، روزه خود، نماز خود، و بالاخره اعمال صالحه خود، را ارائه به مردم دهد براى منزلت در

[1] «راهنماى به نيكى چون كننده آن است.» بحار الانوار، ج 93، ص 17، «كتاب زكات و صدقه»، باب 20 حديث 1.

[2] اشاره است به آيه مباركه‌ قالَ رَبِّ بِما اغْوَيْتَني لأزُيَننَّ لَهُمْ في الارْضِ و لأغويَنَّهُمْ اجمعين إلّا عِبادَكَ مِنْهُمْ المُخلَصينَ‌. (گفت (ابليس) خدايا، از آن رو كه مرا گمراه ساختى، هر آينه هر چه در زمين است بر آدميان جلوه دهم و همه آنان را گمراه كنم مگر بندگان خالص تورا.» (حجر- 40- 41).

[3] مراد مرحوم آية اللّه شاه‌آبادى (ره) است.

[4] من اخلص لنا أربعين صباحا، جرت ينابيع الحكمة من قلبه على لسانه. بحار الانوار ج 67، ص 242، «كتاب ايمان و كفر»، «باب اخلاص»، حديث 10.»

[5] اشاره است به آيه مباركه‌ انَّ اللَّه لا يَغْفِرُ أنْ يُشْرَكَ بِهِ و يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِك‌ (خداوند شرك را نمى‌آمرزد، اما از غير آن در مى‌گذرد.» (نساء- 48، 116).