عدد است باز هم بالاتر از آن عدد است. این است که میگویند اعداد غیرمتناهی است. امّا اینکه میگویند اعداد غیرمتناهی است، منظور غیرمتناهی بالفعل نیست، بلکه منظور «غیرمتناهی لایقفی» است. لایتناهی بالفعل یعنی اینکه ما یک موجود بالفعل غیرمتناهی داشته باشیم، مثل اینکه کسی بگوید ستارههای عالم بالفعل غیرمتناهیاند، ذرّات عالم بالفعل غیرمتناهیاند؛ که اگر کسی گفت ستارهها بالفعل غیرمتناهی است، باید بگوییم ما الآن غیر متناهی عدد ستاره در خارج داریم. این یک مسأله است. امّا آنکه میگوید عدد غیرمتناهی است، به این معنا نمیگوید. منظور غیرمتناهی لایقفی است. غیرمتناهی لایقفی به ذهن ما برمیگردد، به خارج مربوط نیست؛ یعنی ذهن ما هر عددی را که اعتبار کند عدد در آنجا متوقف نمیگردد؛ امکان اعتبار عددی دیگر که یکی بیشتر یا دوتا بیشتر یا دو برابر آن یا هزار برابر آن باشد هست. این را میگویند «لایتناهی لایقفی». شیخ همین جا اشکال خود را وارد میکند.

قبلًا گفتیم آنهایی که به تعلیمیات قائل هستند، بعضی به عدد مجرد عقیده دارند و برخی قائل به عدد مجرد نیستند. بعضی از محشّین هم در اینجا در باب عدد تعلیمی و عدد عددی گفتهاند منظور از «عدد تعلیمی» عدد مثالی و عدد مجرّد و عدد مفارق است. شاید همین جور باشد، نفی نمیکنیم؛ ولی این با عبارت شیخ که میگوید آنها در باب «پیدایش عدد از وحدت» سه نظریه دارند نمیسازد. شیخ نگفته است که آنها در باب پیدایش مفارقات از وحدت یک نظر دارند و در باب پیدایش غیرمفارقات نظر دیگری. این است که ما نمیتوانیم باور کنیم که بیان محشّین در توجیه عبارت شیخ بیان درستی باشد.

به هر حال، شیخ میگوید: شما که عدد را مبدأ برای این حقایق میدانید، این حقایق یا متناهی است یا غیرمتناهی. مثلًا حقیقت مفارق اوّل را عدد 1 بدانیم، مفارق دوم را عدد 2، مفارق سوم و چهارم را عدد 3 و 4، و به همین ترتیب بالا برویم. عقول و مجرّدات که اسم و نشان ندارند که ما از روی شمارهشان آنها را بشناسیم، مثلًا بگوییم عقل شماره فلان، عقل شماره فلان، تا برسیم به عقل شماره 000/ 000/ 1. حالا شیخ میگوید این یا متناهی است یا نامتناهی. اگر بگوییم متناهی است، یعنی اینکه این مجرّدات که از عدد تشکیل شدهاند، وقتی رسید مثلًا به 425/ 598/ 1 واحد، دیگر متوقف میشود و نمیتواند بالاتر رود. میپرسیم: چرا؟ دلیلی نمیتواند داشته

• ترجمه نوع 1
• ترجمه نوع 2
• ترجمه نوع 3