روایتی در این زمینه از حضرت رضا علیه السلام نقل کردم عمل کرد. بسیار دستور جامعی است. ما که نماز جمعه نداریم که آن دستور را در خطابه جمعه مورد استفاده قرار دهیم، پس لااقل در همین منابر و خطابهها که از برکت حسین بن علی علیه السلام بپاست به آن دستور عمل کنیم.

وظایف خطیب

روایتی که دیشب از حضرت رضا علیه السلام خواندم وظیفه خطیب را در سه قسمت بیان کرده بود. در قسمت اول فرمود:

انَّما جُعِلَتِ الْخُطْبَةُ یوْمَ الْجُمُعَةِ لِانَّ الْجُمُعَةَ مَشْهَدٌ عامٌّ فَارادَ انْ یکونَ لِلْامیرِ سَبَبٌ الی مَوْعِظَتِهِمْ وَ تَرْغیبِهِمْ فِی الطّاعَةِ وَ تَرهیبِهِمْ مِنَ الْمَعْصِیةِ.

یعنی در روز جمعه همه حاضر میشوند و یک مجمع عمومی از مسلمانان تشکیل میگردد. اسلام میخواهد که این برای پیشوا و زعیم مسلمین وسیلهای باشد که مردم را موعظه کند، به طاعت خدا تشویق و از گناهان برحذر دارد.

موعظه

یکی از وظایف خطابه و منبر، موعظه است. موعظه- همان طور که دیشب عرض کردم- کلامی است که به دل نرمی و رقّت میدهد، قسوت را از دل میبرد، خشم و شهوت را فرو مینشاند، هواهای نفسانی را تسکین میدهد، به دل صفا و جلا میدهد. هیچ کس نیست که از موعظه بینیاز باشد و هیچ جامعهای هم نیست که احتیاج به موعظه نداشته باشد. موعظه واقعی که راستی در دل اثر کند جز به وسیله دین ممکن نیست. مواعظ دین است که میتواند بر روی دلها اثر بگذارد و به دلها خشوع بدهد. البته گذشته از اینکه موعظه باید از زبان دین گفته شود، خود واعظ نیز باید از سخنان خود متأثر باشد و از دل موعظه کند.

هیچ فردی از موعظه بینیاز نیست. ممکن است فردی از تعلیم شخص دیگری بینیاز باشد اما از موعظه او بینیاز نیست؛ زیرا دانستن، یک مطلب است و متذکر شدن و تحت تأثیر تلقین یک نفر واعظ مؤمن متقی قرار گرفتن مطلب دیگر است.