حركت اجتهاد، مشخصه ها و سمت و سوى خود را از دو عامل بر مىگيرد:
1. عامل هدف.
2. عامل فنّ.با تحول و دگرگونى اين دو عامل، آهنگ اجتهاد نيز، دستخوش تغيير مىگردد.
مقصود از عامل هدف، همان نتيجه و اثرى است كه از اجتهاد انتظار مىرود و مجتهدان، در صدد تحقق بخشيدن به آن، در صحنه زندگىاند.
مقصود از عامل فنّ، ميزان عمق و پيچيدگى، در شيوه استدلال است كه در مراحل مختلف اجتهاد، تحول مىپذيرد.
بررسى و اظهار نظر درباره حركت آينده اجتهاد، راهى جز اين ندارد كه با دقت، به بررسى ريشه هاى اجتهاد معاصر بپردازيم. ما اين كاوش را در محور دو عامل: هدف و