[مقدمه]

فرازى چند از زندگى مؤلف

سخن از زندگى نابغهاى بزرگ و محققى انديشمند مانند ميرزاى قمى براى من كه يكى از مريدان مكتبش هستم فرحبخش و بى ترديد براى هر خوانندهاى نيز نشاط آور است. علاوه بر جهات مفيد و لازم و زيباى ديگر كه در شناختن شخصيت شخصيتهاى علمى هست.

به گمانم بهتر است سخن را به همان رسم و سنت زمان خود او كه در شناس نامه و معرفى افراد معمول بود آغاز كنيم:

- ميرزا ابو القاسم ابن مولى (ملّا) محمد حسن، گيلانى رشتى شفتى دار السّرورى جاپلقى قمى، در عرف عمومى به «ميرزاى قمى» و در عرف محافل علمى به «محقق قمى» معروف است.

نام پدرش همان طور كه در بالا آمد «محمد حسن» مىباشد كه در زبان مردم بطور اختصار به «حسن» معروف بوده است و چون در زمان وى، لقب «ملّا» رايج بود وى را «ملّا حسن» مىخواندند.

ملّا واژهاى تركى به معناى دانشمند، استاد و خبير مىباشد كه در بعضى از لهجههاى تركى «منلا» نيز آمده است و بعضىها عقيده دارند كه ملا مخفف منلا مىباشد.

به هر صورت بى گمان مترادف دانستن ملّا با مولى و يا نظر آنان كه ملّا را باصطلاح