اشارتى است به كمال اخلاص و غايت اختصاص كه فريقى تعبير از آن به عشق مىكنند.

و پر روشن است كه محبّت حضرت وجود و منبع كمالات وجود من جملۀ كمالات نفسانيه، بل حقيقت كمالات منحصر در اوست، و نفس ناطقه كه قائل تعبير از آن به دل كرده بعد انخلاع بدن خلع كمالات و ملكات خود نخواهد كرد، و بنا بر اين آن كه مىگويد: ممكن بود بيان واقع است نه محض احتمال عقل.

و يحتمل كه غرض مجرّد رعايت تقابل بين الامكان و الامتناع باشد، يا آن كه منظور نهايت مبالغه و اغراق در محبّت است به آن كه هستى واجب بالغير به وصف وجوبه الغيري، چنان كه لفظ واجب اشاره به آن تواند بود ممكن الفنا است به امكان وقوعى، و امّا مهر و محبّت تو در مرتبهاى است كه ممتنع الزوال است به امتناع ذاتى.

و دور نيست كه مطلب مجرّد اظهار دقّت طبع باشد، به آن كه هستى واجب بالغير به شرط وجوبه الغيرى ممكن الفنا است به امكان ذاتى؛ إذ لا منافاة بينهما، و لكن محبّت تو ممتنع الزوال است به امتناع غيرى، و بر اين تقدير حمل كلام بر معنى مجازى شايد، و به هر حال عكس نقيض خيال به اصطلاح ارباب منطق نيست، بل نقيض خيال عبارت از رفع خيال است كه رفع كلّ شيء نقيضه، و غرض بيان غفلت و ذهول از ذكر و فكر محبوب است.

و وجه تعبير از عقل به خيال آن كه عقل اعقل عقلا نسبت به ادراك ذات و صفات واجب بى همتا كه عين ذات او است، چون وهم و خيال است كه درك كنه اشياء نكند، بل خيال را مجال ادراك محال، إلّا قبول آنچه بوى رسد از حسّ مشترك، و فيه دقيقة اخرىٰ.

و بالجمله: مراد آن است كه در وقت غفول و ذهول از ياد تو كه موجب ارتسام عكس صورت غير است در آيينۀ خاطر خوف و بيم هلاكت است، چنان كه در آثار آمده: «العارف شخصه مع الخلق و قلبه مع اللّٰه، لو سهى عن اللّٰه طرفة