9-السّيّد ابو الحمد، مهدى بن نزار الحسينيّ القاينيّ. صاحب روضات الجنّات ويرا در عداد شاگردان طبرسى ياد كرده و گويد: «و يروى عنه جماعة من أفاضل العلماء منهم ولده المذكور و ابن شهر آشوب و السّيّد أبو الحمد مهدىّ ابن نزار الحسينيّ القاينيّ... » [1] ولى صاحب «طبرسى و مجمع البيان» اين سخن را درست ندانسته و گويد: ابو الحمد از اساتيد طبرسى است زيرا در مجمع البيان در مواردى چند از او بي واسطه نقل افتاده، از آن جمله در تفسير آيهء شريفهء «إِنَّمََا وَلِيُّكُمُ اَللََّهُ وَ رَسُولُهُ» [2] كه در شأن نزول آيه گويد: «حدّثنا السّيّد أبو الحمد مهدىّ بن نزار الحسينيّ القاينيّ» [3] .

10-در رياض العلماء مذكور است كه «از كتاب «اعلام الورى» بر مى‌آيد كه وى از عالمان عامّه نيز روايت مى‌كند مانند: الحاكم الموفّق بن عبد اللّه العارف النّوقانيّ عن الحسن بن احمد بن السّمرقندى» [4] .

شاگردان طبرسى:

1-شيخ رضيّ الدّين ابو نصر حسن بن فضل بن حسن طبرسى فرزند شيخ طبرسى كه از أكابر عالمان قرن ششم شيعهء اماميّه است. در رياض العلماء [5] و مقابس الأنوار [6] و روضات الجنّات‌ [7] و ريحانة الأدب‌ [8] به استفادت وى نزد پدر اشارت رفته است.

ابو نصر را در فضائل و كمالات مرتبه‌اى بلند بود. مؤلّفات وى را چنين برشمرده‌اند: اسرار الامامة، جامع الاخبار، مكارم الأخلاق. ولى در انتساب دو كتاب أول به ابو نصر بين عالمان و محقّقان اختلاف است. كتاب سوم تا كنون چند بار در مصر و ايران به چاپ رسيده است.

سال در گذشت او معلوم نيست.

2-الشّيخ رشيد الدّين أبو جعفر، محمّد بن عليّ بن شهر آشوب السّروىّ. وى از فحول دانشمندان و از مشاهير محدّثان و عالمان رجال و اخبار، و از شعرا و نحات و اديبان و مفسّران و وعّاظ شيعه و از مردم «سارى مازندران» است.

در فضيلت او همين بس كه أكابر عالمان سنّت، جلالت قدر و علوّ منزلت او را ستوده‌اند [9] . شيخ صلاح الدّين صفدى، خليل بن ايبك شافعى، در ترجمهء حال او مى‌نويسد كه وى بيشتر قرآن را در حفظ داشت و در اصول شيعه بنهايت حدّ رسيد، چنانكه از شهرها بمحضرش مى‌شتافتند و در علم قرآن و غرائب آن و نحو، سرآمد عصر بود و در ايّام «المقتفى» (530-555) در بغداد بمنبر مى‌رفت و وعظ مى‌گفت چندانكه سعهء دانش وى إعجاب خليفه را باعث مى‌آمد و او را خلعت مى‌داد.

سيوطى در طبقات المفسّرين در ضمن ترجمهء حال او از وى با تجليلى تمام ياد مى‌كند [10] هم وى آرد كه بگفتهء صفدى، ابن شهر آشوب خوش منظر، نيكو صورت، راست گفتار، مليح سخن، وافر علم، كثير الخشوع و العبادة، و دائم الطّهارة بود، و مى‌نويسد كه ابن ابى طيّ در تاريخ خود بر وى ثنا بسيار گفته، و هم از سيوطى است كه ابن شهر آشوب در تصانيف و تعليقات حديث و رجال در ميان شيعه همانند خطيب بغدادى است در ميان اهل سنّت‌ [11] .

وفاتش در شعبان 588 در حلب و ولادتش در حدود 489 بود.

در معالم العلماء و مناقب باستفادت خود نزد طبرسى اشارتى دارد: در معالم العلماء در ذكر حال طبرسى گويد:

«شيخى ابو عليّ الطّبرسى» [12] و در مناقب گويد: «و أنبأنى الطّبرسيّ بمجمع البيان لعلوم القرآن و بكتاب اعلام الورى با علام الهدى» [13] .

[1]ص 511.

[2]سورهء مائده آيهء 55.

[3]ج 2 ص 210، چاپ صيدا.

[4]باب الفاء ترجمهء ابو على.

[5]ترجمهء ابو على.

[6]ص 14.

[7]ص 511.

[8]ج 3، ص 18.

[9]شرح عقائد صدوق، ضميمهء أوائل المقالات شيخ مفيد ص 17.

[10]طبقات المفسرين ص 37.

[11]طبقات المفسرين ص 37.

[12]ص 123 رقم 893.

[13]ج 1، ص 9. ـ