طبرسى و از جمله كتاب جوامع الجامع (كتاب حاضر) معرّفى به عمل آمده است.

2-خصوصيّات نسخى كه از آنها استفاده شده است.

3-آنچه اينجانب در چاپ اين كتاب انجام داده‌ام.

در باب شرح حال و مؤلّفات طبرسى به كتب بسيارى مراجعه شد مانند تاريخ بيهق (تصحيح بهمنيار) ، معالم العلماء و مناقب ابن شهرآشوب، فهرست منتجب الدّين، كشف الظنون حاج خليفه، مجالس المؤمنين قاضى نور اللّه شوشترى، لؤلؤتى البحرين شيخ يوسف بحرانى، مقدّمهء مقابس شيخ اسد اللّه شوشترى، الوجيزهء علاّمهء مجلسى (ضميمهء خلاصة الأقوال علاّمه) ، نقد الرّجال مير مصطفى تفرشى، أمل الآمل شيخ حرّ عاملى، منتهى المقال ابو على، توضيح المقال (ضميمهء منتهى المقال) ، الشّيعة و فنون الإسلام سيّد حسن صدر، أعيان الشّيعهء سيّد محسن عاملى، تنقيح المقال شيخ عبد اللّه مامقانى، إتقان المقال شيخ محمّد طه نجف، هديّة الأحباب و الكنى و الألقاب حاج شيخ عبّاس قميّ، الذّريعهء آقا شيخ آغا بزرگ تهرانى، الاعلام زركلى، مقدّمهء مجمع البيان (طبع صيدا، نوشتهء احمد رضا) ، مقدّمهء جوامع الجامع (چاپ افست، نوشتهء قاضى طباطبائى) و كتب ديگر، ولى بهترين و كامل‌ترين و محقّقانه‌ترين كتابى كه در اين باب نوشته شده، و شخص را از هر كتاب ديگر بي نياز مى كند، كتاب «طبرسى و مجمع البيان» تأليف دانشمند ارجمند آقاى دكتر حسين كريمان است؛ اينجانب در اين ترجمه حدّ اكثر استفاده را از اين كتاب بردم، خداوند ايشان را جزاى خير دهاد، اين كتاب در سال 41-1340 در چاپخانهء دانشگاه تهران بطبع رسيده است.

2-تصحيح و كيفيّت آن:

دربارهء تصحيح اين كتاب در آغاز از روى نسخهء «ب» استنساخ شد، و اين استنساخ قسمت مهمّ به وسيلهء دانشمند گرامى جناب آقاى سيّد رضا هاشميان معلّم محترم دانشكدهء الهيّات و معارف إسلامي، و قسمتى نيز به وسيلهء ماشين تحرير، و مقدارى هم بدست خود اينجانب، و قدرى نيز بيارى دانشمند ارجمند جناب آقاى حكمت آل آقا انجام گرفت، تا حدود نيمى از نسخهء بدست آمده را به اتّفاق جناب آقاى آل آقا با ساير نسخ مقابله، و در صورت اختلاف نسخ با مشاورهء يكديگر يكى از نسخ را كه صحيح و يا أصحّ و أرجح بود اصل، و بقيّه را به پاورقى مى‌برديم، در صورت لزوم بعضى از لغات و يا اشعار را ترجمه، و يا توضيح و تعليقى در پاورقى مى‌افزوديم. نسبت به بقيّهء نسخه اينجانب به تنهائى متصدّى تصحيح و تعليق بودم، در نيمهء دوم كه خود به تنهائى متصدّى بودم براى جبران كم بود تا حدود إمكان بر دقّت و تحقيق افزودم، و لذا بر كمّ و كيف تصحيحات و تعليقات افزوده شد.

نسخه به ترتيبى كه ذكر شد به تدريج آماده مى‌شد و همانگونه به چاپخانه تحويل مى‌گرديد، از اين به بعد كلّيّهء تصحيحات مطبعى و تجديد نظرها و إضافات به وسيلهء خود اينجانب شخصا انجام مى‌گرفت.

چاپخانه براى تصحيح هر فرم غالبا سه نمونه إرسال مى‌داشت كه با نهايت دقّت تصحيح و أحيانا با تصرّفاتى مستردّ مى‌گرديد، و به ندرت اتّفاق مى‌افتاد كه به دو نمونه اكتفا شود.

چون قواعد رسم الخطّ عمومى در بسيارى از موارد بر خلاف رسم الخطّ مصحف است لذا اينجانب نهايت كوشش را به عمل آورده تا دربارهء آيات قرآن كريم رعايت رسم الخطّ مصحف و دربارهء تفسير رعايت رسم الخطّ عمومى را بنمايم و لذا بسيار اتّفاق مى‌افتد كه كلمه‌اى در اين چاپ به دو رسم الخطّ نوشته شده است مثلا كلمات «ربّانيّين» و «يحيى» و «آدم» و «الملائكة» و «الصّابئين» و «تسأل» و «آتاه» و «النّبيّين» و «أفئدة» و «شركاء» و «الآن» و «سأريكم» و «لامستم» در آيات قرآن كريم به اين صورت‌ها «ربّانيّن» [1] و «يحى» [2] و «آدم» [3] و «الملائكة» [4] و «الصّابئين» [5] و «تسئل» [6] و «آته» [7] و «النّبيّين» [8] و «أفئدة» [9] و «شركؤا» [10]

[1]رجوع شود به صفحهء 185 سطر 15.

[2]ص 141 س 7.

[3]ص 36 س 16.

[4]ص 38 س 9.

[5]ص 50 س 19.

[6]ص 75 س 7.

[7]ص 141 س 7.

[8]ص 49 س 15.

[9]ص 404 س 4.

[10]ص 396 س 9.