12- «مشكوة الأنوار في الاخبار» .

صاحب روضات الجنّات‌ [1] و ريحانة الأدب‌ [2] اين كتاب را به طبرسى نسبت داده و گفته‌اند: اين كتاب غير از كتاب «مشكوة الأنوار في غرر الأخبار» است كه از آن سبط طبرسى است زيرا كتاب أول در اخبار و كتاب دوم در أدعية است.

13- «معارج السّؤال» .

اين كتاب نيز در روضات و ريحانه بدون شرح مذكور است‌ [3] .

14- «نثر اللّئالي» .

طبرسى در اين كتاب كلمات قصار حضرت امير المؤمنين (ع) را بر نهج كتاب «غرر و درر» آمدى به ترتيب حروف تهجّى آورده است.

صاحب روضات الجنّات پس از بيان انتساب اين كتاب به طبرسى گويد: «و ظنّى أنّه للسّيّد عليّ بن فضل اللّه الحسنيّ الرّاوندىّ» .

اين كتاب يكبار در سال 1313 بضميمهء «أربعين» شهيد أول و «حديث كساء» و «أربعين» مير فيض اللّه حسينى، و بار ديگر در سال 1318 در يك مجلّد مستقلّ با ترجمهء فارسى بوسيلهء فيلسوف الدّوله بضميمهء فصلى در بيان تصوّف و صوفى بطبع رسيده است.

15- «النّور المبين» .

ابن شهر آشوب در معالم العلماء [4] و صاحب ريحانة الأدب‌ [5] آنرا از تأليفات طبرسى دانسته‌اند.

16- «روايت صحيفة الرّضا»

شيخ حرّ عاملى در امل الآمل گويد: «و من رواياته صحيفة الرّضا» [6] بنا بر اين شيخ طبرسى از روات اين صحيفه است نه جامع آن.

مجلسى (عليه الرّحمة) در مقدّمهء بحار گويد: رسالهء «صحيفة الرّضا» از كتب مشهور بين خاصّه و عامّه است و سيّد جليل عليّ بن طاوس بسند خود از شيخ طبرسى و او مسندا از امام رضا (عليه السّلام) اين روايت را نقل مى كند [7] .

17- «مجمع البيان» .

اين كتاب كه بي شكّ يكى از مفاخر شيعهء اماميّه محسوب مى‌شود در ده جلد تنظيم يافته تأليف مجلّد اوّل آن-چنانكه در پايان مجلّد اوّل از مجلّدات دهگانه چاپ صيدا آمده-بسال 530 هجرى قمرى پايان يافته‌ [8] و تأليف مجلّد آخر-چنانكه در پايان مجلّد آخر همان چاپ در ضمن حكايت خطّ مصنّف مذكور افتاده‌ [9] -بسال 536 هجرى قمرى انجام گرفته است. ولى در ريحانة الأدب‌ [10] و بعض كتب ديگر [11] سال پايان آن را 534 شمرده‌اند.

اگر قول اوّل را راجح بدانيم تأليف اين كتاب در حدود هفت سال بطول انجاميده، چنانكه بنا بر قول دوم تقريبا پنج سال طول كشيده است.

شيخ طبرسى اين تفسير را-چنانكه خود در مقدّمه فرموده-به تشويق ابو منصور محمّد بن يحيى بن هبة اللّه الحسينيّ كه از سادات آل زباره بوده تأليف نموده است‌ [12] .

تفسير «مجمع البيان» كه به پيروى از خود طبرسى‌ [13] به تفسير كبير ابو على ناميده شده است حاوى مطالب گوناگون از صرف و نحو و لغت و اشتقاق و ادب و شأن نزول و قراءات و علوم بلاغت و كلام و فقه و اصول و حديث و نظائر اين علوم مى‌باشد، ولى آنچه بيش از هر چيز در اين تأليف شريف مطمح نظر بوده نحو و لغت و اشتقاق و تصريف و ديگر فنون ادبيّه است.

اين كتاب از لحاظ نظم و ترتيب مطالب سر آمد ديگر تفاسير است.

دانشمندان بزرگ دربارهء اين تفسير به ديدهء تحسين و تجليل تمام نگريسته و در اين زمينه بياناتى إعجاب آميز إيراد كرده‌اند.

[1]ص 512.

[2]ج 3، ص 21.

[3]به پاورقيهاى شمارهء 1 و 2 رجوع شود.

[4]ص 123، شمارهء 893.

[5]ج 3، ص 21.

[6]ضميمهء منهج المقال ص 492.

[7]بحار ج 1، ص 12.

[8]ج 1، ص 207.

[9]ص 572.

[10]ج 3، ص 21.

[11]رياض العلماء جلد 2 باب الفاء، فضل بن حسن، و روضات الجنات ص 511.

[12]چاپ صيدا ص 10.

[13]در مقدمهء جوامع الجامع ص 2.