علم و تحقيق بودهاند و پيش آمدهاى روزگار اين مرد دور از كشمكش و انقلاب را بيش از پيش از دخالت در اوضاع جارى دور كرده است.

اين وضع، 12 سال از 448 تا 460 ادامه داشته تا در شب 22 محرم 460 مرغ روحش به سراى باقى پرواز كرده است. يكى از شاگردان وى به نام حسن بن مهدى سليقى مىگويد: «من باتفاق شيخ ابو الحسن محمد بن عبد الواحد عين زربى و شيخ ابو الحسن لؤلؤى در همان شب عهدهدار غسل و دفن وى شديم» [90] شيخ را در خانۀ مسكونى خود دفن كردند و اين خانه به وصيت خود وى [91] تبديل بمسجد شده و هم اكنون در سمت شمال بقعه علوى به نام مسجد طوسى [92] معروفست و تقريبا دويست قدم از صحن مطهر فاصله دارد و به همين اعتبار آن درب صحن را كه به مقبرۀ شيخ منتهى مىشود باب الطوسى و همچنين، خيابانى كه اخيرا در آن ناحيه كشيدهاند شارع الطوسى مىنامند.

آثار و تأليفات شيخ طوسى

نظر به تبحر و خبرويت شيخ طوسى در همۀ رشتههاى علوم دينى رائج عصر خويش در تمام آن رشتهها از خود آثارى بجاى گذارده كه هر كدام در موضوع خود از بهترين كتب بشمار مىرود آثار شيخ، واجد چند امتياز مهم است: يكى اينكه عبارت آنها به روش معمول زمان در نهايت سادگى و خالى از اغلاق و ابهام و بسيار روان و شيرين است ديگر آن كه نوشتههاى شيخ غالبا از نظم كامل در ابواب و فصول و دستهبندى و كلاسه كردن مطالب برخوردار است امتياز سوم اينكه شيخ، در هر يك از آثار خود هدف مشخص و معقولى داشته و طبقۀ خاصى از طلاب علم از قبيل مبتديان يا منتهيان و متوسطان در علم را در نظر مىگرفته و بعلاوه فنون مختلف يك علم مانند علم فقه را بهم نمىآميخته بلكه در هر رشته، كتاب جداگانه بشرحى كه در پيش گفتار كتاب «الجمل و العقود» گفتيم و بعدا اشاره خواهد شد تأليف كرده است و شايد

[90]- خلاصۀ علامه حلى ص 148.

[91]- وصيت شيخ فقط در مقدمۀ تبيان ص (ا س) بدون ذكر مأخذ آمده است.

[92]- راجع باين مسجد، علامه تهرانى در مقدمۀ تبيان شرحى نوشتهاند.