كه دارد موجود است .
پس ، اين سورهء شريفه « فاتحة الكتاب » و « امّ الكتاب » ، و صورت اجماليّه اى از مقاصد قرآن است . و چون جميع مقاصد كتاب الهى برگشت به مقصد واحد كند و آن حقيقت توحيد است ، كه غايت همهء نبوّات و نهايت مقاصد همهء انبياء عظام عليهم السلام است ، و حقايق و سراير توحيد در آيهء مباركهء بسم اللَّه منطوى است ، پس ، اين آيهء شريفه اعظم آيات الهيّه و مشتمل بر تمام مقاصد كتاب الهى است ، چنانچه در حديث شريف وارد است . [1] و چون « باء » ظهور توحيد ، و نقطهء تحت الباء [1] سرّ آن است ، تمام كتاب ظهورا و سرا در آن « با » موجود است . و انسان كامل ، يعنى وجود مبارك علوى عليه الصّلوة و السلام همان نقطهء سرّ توحيد است ، [2] و در عالم آيه اى بزرگتر از آن وجود مبارك نيست پس از رسول ختمى صلَّى اللَّه عليه و آله ، چنانچه در حديث شريف وارد است . [3] تتمّة در ذكر بعضى روايات شريفه كه در فضل اين سورهء مباركه وارد شده است منها ما روى عن النّبىّ صلَّى اللَّه عليه و آله ، انّه قال لجابر بن عبد اللَّه الانصارى رضى اللَّه عنه : يا جابر ، الا اعلَّمك افضل سورة انزلها اللَّه في كتابه ؟ فقال له جابر : بلى ، بابى أنت و امّى يا رسول اللَّه ، علَّمنيها . قال : فعلَّمه « الحمد » امّ الكتاب . ثمّ قال : يا جابر ، الا اخبرك عنها ؟ قال : بلى ، بابى أنت و امّى يا رسول

[1] - بحار الانوار ، ج 92 ، ص 238 . سه حديث در اين باب آورده است . .
[2] - انا النقطة تحت الباء . اسرار الحكم ، ص 559 . .
[3] - تفسير صافى ، ج 2 ، ص 779 . ذيل آيهء شريفهء عن النبأ العظيم 78 : 2 .
[1] قولنا نقطهء تحت الباء و اگر اشكال شود كه در رسم الخط كوفى كه در وقت نزول قرآن كريم متعارف بوده نقطه وجود نداشته است مىتوان گفت كه اين به حقيقت و واقعيت ضرر نرساند گرچه نقش در ظهور متأخر باشد كه آن را تأثيرى در حقايق نيست بلكه در صحت اين ادعا بطور مطلق نيز دليلى قانع كننده نيست و مجرد تعارف دليل بر عدم مطلق نيست ، تأمّل .