كرد و به چشم استظلال به موجودات عوالم غيب و شهود نگريست ، مرتبهء « تحميد » براى او دست دهد و دل او اعتراف كند كه جميع محامد از مختصّات ذات احدى ، و ديگر موجودات را در آن شركتى نيست ، زيرا كه از خود كمالى ندارند تا حمد و ثنائى براى آنها واقع شود . و در تفسير اين سورهء مباركه بيان تفصيلى اين لطيفهء الهيّه خواهد آمد . ان شاء اللَّه تعالى .
ركن سوّم « تعظيم » است .
و آن در الرّحمن الرّحيم 1 : 3 حاصل شود . چون عبد سالك إلى اللَّه در ركن « تحميد » محمدت را به حق تعالى منحصر كرد و از كثرات وجوديّه سلب كمال و تحميد نمود ، به افق وحدت نزديك شود و چشم كثرت بينى او كم كم كور شود و صورت رحمانيّت ، كه بسط وجود ، و رحيميّت ، كه بسط كمال وجود است ، بر قلب او تجلَّى كند و حق را به دو اسم محيط جامع كه كثرات در آن مضمحل است توصيف كند ، پس ، به واسطهء جلوهء كمالى قلب را هيبت حاصل از جمال دست دهد ، پس ، عظمت حق در قلب او جاى گزين شود .
و اين حال چون تمكين يافت ، به ركن چهارم منتقل شود كه آن مقام « تقديس » است كه حقيقت تمجيد است ، و به عبارت ديگر ، تفويض امر إلى اللَّه است . و آن ، رؤيت مقام مالكيّت و قاهريّت حق و فرو ريختن غبار كثرت و شكستن بتهاى كعبهء دل و ظهور مالك بيت قلب و تصرّف نمودن آن را بى مزاحم شيطانى است . و در اين حال به مقام خلوت رسد و بين بنده و حق حجابى نباشد و ايّاكَ نَعْبُدُ وَايّاكَ نَسْتَعين 1 : 5 در آن خلوت خاص و مجمع انس واقع شود . و از اين جهت فرمود : هذا بَيْنى وَبَيْنَ عَبْدى . و چون عنايت ازلى شامل حال او شود و او را به خود آرد ، استقامت به اين مقام و تمكين آن حضرت را خواهان شود بقوله : اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقيم 1 : 6 . و لهذا « اهدنا » تفسير شده به :
الزمنا و ادمنا و ثبّتنا . و اين براى آنان است كه از حجاب بيرون آمده و به مطلوب ازل رسيده‌اند . و اما امثال ما اهل حجاب بايد هدايت را به همان معنى خود از حق تعالى طلب كنيم . و شايد بقيّهء از اين در تفسير سورهء مباركهء « حمد » بيايد .
ان شاء اللَّه تعالى .