و محذوف الكبرى باشد و از جهاتى بر آن فوائدى مرتب است اين قياس يعنى ضمير در باب خطابه مانند برهانست در علوم و نوع استدلال ظنى است.

تمثيل حكم جزئى است از راه تشابه با جزئى ديگر از لحاظ ملاك حكم و قدر جامع و مشابهت وى و اقسام بلاغت را از معانى، بيان، بديع مورد توجه قرار داده است و شرايط خطابت را از لحاظ رعايت ايجاز و اختصار مورد بحث قرار داده است، استعاره و تشبيه را موجب تأكيد موضوع مورد نظر ميداند و گويد: يك حالت اعجاب و شگفتى ايجاد ميكند كه شنونده را تحت تأثير قرار ميدهد.

استعاره بنا بر رأى وى بيشتر در شعر استعمال ميشود تا در نثر و بايد مورد و محل بكار بردن آن را شاعران و نثرنويسان بخوبى بشناسند.

علوم منطقى‌

اين امر اتفاقى است كه فن منطق براى نخستين بار در يونان باستان بوسيله فيلسوف بزرگ يونان ارسطو كه در اثر احاطه علمى وى را معلم ناميده‌اند تدوين و تبويب گرديد.

گر چه پيش از وى دانشمندان و فلاسفه هر يك در سبك كار و استدلال و بيان مسائل عقلى و فكرى روشى داشته‌اند و اصولى را بكار مى‌برده‌اند و از ترتيب قياسات بهره‌مند شده‌اند لكن مدون اين فن ارسطو است. و بنا بر نقل ابن سينا در آخر كتاب شفا ضوابط و قواعد كلى منطق از دانشمندان قبل از ارسطو بوده است.

(رجوع شود به منطقيات شفا چاپ مصر و شرح منظومه سبزوارى ص 5) و مجموعه كتب منطقى ارسطو را در قديم ارگارنون ناميده‌اند و لكن بطورى كه از منابع تاريخى بدست مى‌آيد خود ارسطو «انالوطيقا» ناميده است.

رواقيان براى منطق دو قسمت قائل بودند جدل و خطابه و بدين جهت منطق را عده بنام جدل خواندند (در عصر رواقيان اين نام گذارده شد).

علم منطق را متكلمان اسلامى «كتاب النظر» و «كتاب الجدل» و «كتاب المدارك العقول» هم ناميده‌اند.

بعدها بنام «رئيس العلوم» و «آلة العلوم» و «ميزان العلوم» و «علم الميزان» هم ناميده‌اند و كتابهائى كه بعدها نوشته شده است بنامهاى ديگرى خوانده شده است مانند «معيار العلم» و «قسطاس المستقيم».

در هر حال پس از اين يعنى در دوران بعد از ارسطو فرفوريوس صورى كتاب ايساغوجى يعنى مدخل بر منطق را تأليف و جزء ابواب منطق قرار داد و بدين ترتيب منطق داراى ده باب شد. (رجوع شود به درة التاج قطب الدين ص 76، 78).

افكار علمى ارسطو را پس از وى عده مورد شرح و تفسير قرار دادند و اين‌