افزايش رطوبت ترى زاى بيگانه، بدنى مرطوب‌تر از آنان دارند (لذا آنان بسيار در معرض نزله‌ها قرار مى‌گيرند).

تفاوت جنسيت در نوع مزاج‌

درباره جنسيت و تأثير آن در تعيين مزاج مى‌گوييم:

مزاج زنان نسبت به مردان سردتر و رطب‌تر است، لذا در آفرينش جسمانى قاصر مى‌باشند، [1] پس به دليل سردى مزاج، مواد زايد در بدن آنان بيشتر است، [2] گوهر گوشت بدن زنان به دليل كمى تحرك و ورزش، سست‌ [3] و نازك است، [4] گرچه گوشت بدن مردان به لحاظ تركيب با ديگر آميزه‌ها (نظير: رگ‌ها و رشته‌هاى عصبى) به سبكى مى‌گرايد، زيرا گوشت بدن آنان به خاطر تراكم و تكاثفش، از رگ‌ها و رشته‌هاى عصبى وارد شده در آن، به شدت دورى مى‌جويد [5]) به خوبى جفت نمى‌گردد).

[1] يك تفسير شده يعنى اعضاى جنسى آنان نسبت به مردان كوتاه (پنهان) مى‌باشد و تفسير دوم يعنى همه اعضاى جسمانى آنان نسبت به مردان كوتاه و ضعيف‌تر مى‌باشد.

[2] زيرا سردى باعث تكاثف و فشردگى اعضاى بدن مى‌شود و همچنين مانع تحليل مواد دفعى از بدن مى‌گردد، جرجانى در ذخيره، ص 9 مى‌گويد: بدين سبب مايه‌هاى خام اندر تن ايشان بيشتر گرد آيد و كمتر تحليل پذيرد، يعنى كمتر خرج شود.

[3] واژه «سخافة» كه ابن سينا در توصيف گوشت بدن زنان به كار برده است دو معنا دارد: 1. رخاوت و سستى جرم بدين معنا گوشت بدن زنان به دليل تحرك كمتر كه موجب تحليل رطوبت سست كننده است، سخيف‌تر مى‌باشد؛ 2. مسام زياد در گوشت كه باعث سخافت و سبكى آن مى‌گردد، بدين معنا گوشت بدن مردان به دليل آميختگى زياد با عصب و رگ‌ها سخيف‌تر مى‌باشد، بنا بر اين گوشت زنان مفرداً سخيف‌تر است و گوشت مردان مركبا سخيف‌تر مى‌باشد.

[4] عبارتى كه از متن قانون، ص 13 ترجمه شد، چنين است «ولقلة رياضتهن جوهر لحومهن أسخف» ممكن است بگوييم «لقلة رياضتهن» تعليل براى جمله قبل است، يعنى: افزايش مواد زايد در بدن زنان، به دليل سردى مزاج و كمى تحرك و ورزش مى‌باشد، زيرا ورزش باعث تحليل مواد خام در بدن مى‌گردد؛ و عبارت «جوهر لحومهن أسخف» جمله مستقلى باشد، در اين صورت به واوى پيش از آن نياز مى‌باشد، هر چند براى آن تأييدى از نسخه ديده نشد، ولى با توجه به كلمه «جوهر» در عبارت، اين معنا تقويت مى‌گردد؛ زيرا گوهر اشاره به حيثيت ذاتى گوشت زنان دارد، و ورزش در تكوّن آن نقشى ايفا نمى‌كند.

[5] در نسخه چاپ بولاق، أشدّ تبرّدا (به شدت سرد مى‌گردد.) دارد، كه معناى مناسبى در اينجا ندارد، لذا از نسخه تهران و آملى «تبرّءاً» در ترجمه استفاده شد.