نام کتاب : برهان شفا نویسنده : ابن سينا جلد : 1 صفحه : 319
(481) فهذه الأنواع تفيدنا بالحس علوما كثيرة. و مبادئ العلوم
كثيرة، و التجربة منها، فإن فيها اختلاط استقراء حسّى بقياس عقلى مبنى على اختلاف
ما بالذات و ما بالعرض، و إن الذى بالعرض لا يدوم. و قد أشرنا إلى بيان هذا فيما
سلف.
(481) اين انواع چهارگانه، از طريق حس علوم بسيارى را براى ما توليد
مىكنند.
مبادى علوم بسيار است، كه تجربه يكى از آنهاست؛ و در تجربه استقراء حسى
با قياس عقلى به هم مىآميزد، قياسى كه بر اختلاف ما بالذات و ما بالعرض مبتنى
است. و آنچه كه بالعرض است دوام ندارد. در گذشته در اين مورد صحبت كردهايم. 409
(482) فهذه هى الأنحاء التى لاستفادة العقل علما تصديقيا بسبب من
الحس بحسب ما حضرنا الآن. و قد ذكرنا نوعا من استفادة العلم التصورى بسببه.
(482) اين است انحاء مختلف استفادهى عقل در علم تصديقى از حس
بهحسب آنچه كه فعلا در خاطر داريم. و قبلا استفادهى عقل از حسّ در خصوص علم
تصوّرى را ذكر كردهايم.
(483) فإذن كل فاقد حسّ ما فإنه فاقد لعلم ما و إن لم يكن الحس
علما.
(483) بنابراين هركس حسى را فاقد باشد، علمى را فاقد است؛ هرچند خود
حس علم محسوب نمىشود. 410
(484) و لما كان كل قياس مؤلفا من حدود ثلاثة: أما الموجب منه
فإنما يبين أن شيئا ما موجود لثان لأنه موجود لثالث موجود للثانى. و أما السالب
فيبين أن شيئا غير موجود لثان لأنه غير موجود لثالث موجود للثانى.
(484) از آنجا كه هر قياسى از سه حدّ تأليف مىشود: 411 اما قياس ايجابى اين مطلب را تبيين
مىكند كه چيزى براى چيز دوّم ثابت است زيرا آن چيز دوّم براى امر سوّمى ثابت است
كه براى چيز دوّم ثابت است. و امّا قياس سالب بيان مىكند كه چيزى براى چيز دوّمى
ثابت نيست زيرا آن چيز دوّم براى امر سوّمى كه به چيز دوّم ثابت است ثابت نيست.
نام کتاب : برهان شفا نویسنده : ابن سينا جلد : 1 صفحه : 319