بدانشجويان‌ [1]، همگى زمينه را براى علمى شدن و ترقى آن زبان آماده و مساعد ساخته است. مآخذ و قراين متعدد اثبات ميكند كه نامه‌نگاريها و اين نوع مناظرات و مجالس در آن اعصار رواجى داشته و از آن جمله است:

مجالس شبانه اميران سامانى در ماه رمضان براى مناظره در حضور امير كه در آن پادشاه خود سخن آغاز ميكرد و مسأله‌اى مى‌پرسيد و سپس ديگران در آن باب سخن ميگفتند [2].

مجلس مناظره امير ابو احمد خلف بن احمد بن محمّد صفّارى (متوفّى بسال 399 هجرى) [3].

مناظراتى كه شبهاى آدينه در مجلس امير علاء الدوله كاكويه ميان دانشمندان صورت ميگرفت‌ [4].

5- تاريخ تأليف كتاب‌

در هيچ موضع از كتاب قراضه طبيعيات بتاريخ تأليف كتاب اشارتى‌

[1] - «جاحظ گويد كه موسى بن سيّار الأسوارى در پارسى چنان دست داشت كه در عربى و چون در مجلس درس مى‌نشست و آيتى از قرآن برمى‌خواند بجانب راست متوجه شده آن آيه را بعربى تفسير ميكرد آنگاه رو بسمت چپ كه پارسى زبانان نشسته بودند كرده و بپارسى در بيان آن آيه مى‌پرداخت و چنان در ادب هر دو زبان تسلط داشت كه هر يك را با كمال فصاحت ادا و بيان ميكرد.» (كتاب بيان جاحظ ج 1 ص 196، نقل از مقاله مارگو ليوث ترجمه مرحوم رشيد ياسمى در امثال و حكم علامه دهخدا ج 3 ص 1674- 1675).

[2] - بشارى مقدسى، احسن التقاسيم ص 339.

[3] - رش: تاريخ سيستان ص 342 و نيز ص 325: مجلس مناظره در بست سيستان؛ نامه دانشوران ج 2 ص 724 ببعد: مجلس علم ابو جعفر بانويه.

[4] - رش: سرگذشت ابن سينا (طبع نگارنده) ص 64 س 11- 13.