و چون اوّليات دريابد، آن را عقل «ملكه» [1] خوانند. و اوّليات «چون قول قائل است كه كلّ بزرگتر از جزوست و هيچ واسطه «نبود» [2] ميان سلب و ايجاب (و ماننده اين) [3]. «سيّم» [4] چون «معقولات همه» [5] دريابد و «ملكه كند» [6]، اندر «اين» [7] وقت كه مطالعه «آن معقولات بكند و آن را» [8] عقل «بفعل خوانند». [9] و [چهارم‌] [10] اندر آن وقت كه مطالعه كند و مشاهده معقولات باشد [و] [11] آن را عقل‌

[1] - ف: چون قول قائل است كه كل غير از جزو بود- ل د م ح: چنان كه كل بزرگتر از جزوست.

[2] - نسخ ديگر: نيست.

[3] - ل م د ح افزوده.

[4] - ف: سوم- ل م د ح س آ: او.

[5] - ف: معقولات- م د س آ: همه معقولات.

[6] - ف: ملكه شود- سن: ملك كند- ل د م ح: تأمل كند.

[7] - نسخ ديگر: آن.

[8] - ل د م: اين معقولات كند آن را- ح: اين معقولات كند او را- س ا: بكند معقولات او را- ف: معقولات نكند آن را- ظاهرا نسخه ف «نكند» صحيح است و چنين است در كتاب معاد: «و هذا ان يكون حصل فيها ايضا الصورة المعقولة الاوّليه الّا انه ليس يطالعها و يرجع اليها بالفعل بل كانها عنده مخزونة فمتى شاء طالع تلك الصورة بالفعل فعقلها و عقل انها عقلها و يسمى عقلا بالفعل لانه عقل يعقل متى شاء بلا تكلف اكتساب». رجوع شود بصفحه 271 كتاب نجاة.

[9] - ف: بالفعل گويند.

[10] - در نسخ ديگر نيست.

[11] - زائد است و در نسخ ديگر نيست.