و آنكه گفت: به پادشاه رسيدم. عبارت‌ [1] از مرتبه سيّوم‌ [2] در علم الهى، و آن نظرست‌ [3] در اثبات خداى تعالى، اوّل توحيد او و جلالت و استحالت آن، كه او را شريك بود در مرتبه وجود. و آنكه او يكى است و واجب الوجود است به ذاته.

و آنجا كه گفت كه‌ [4]: از جلال پادشاه، مدهوش شدم. پس به لطف خويش آرام و ثبات با ما داد. رمزى ظاهر است، كه اگر مدد فيض نبودى، آدمى را ياراى آن نبودى كه اين دليرى نمايد.

و آنكه گفت: قادر شود بر [5]، حلّ دام، مگر آنكه بسته باشد. يعنى آشنايى‌ [6] كه ميان نفس و بدن علايق داده‌اند [و بر وفق اعداد آن، مزاج اين نفس را با آن صحبت داده‌اند] [7]، هم ايشان توانند كه اسباب مفارقت بدن را مهيّا گردانيد.

و ترا ببايد دانستن كه آدمى را دو نفس است، يكى ناطقه، و ديگرى حيوانى. و منبع نفس حيوانى دل است، و وى خون بخارى لطيف است، از اخلاط باطن و وى را مزاجى معتدل بايد. و وى، از دل، به واسطه عروض ضوارب كه آن را نبض و حركت باشد. به دماغ و جمله اندامها مى‌رسد.

اين نفس حيوانى، حمّال حس و حركت است چون به دماغ رسد، حركت وى كم مى‌شود، اعتدال آيد و چشم و گوش و ديگر حس، از وى قوى پذيرند. و بعضى اين عروق سدّه و بندى افتد. آن عضو كه مؤخّر آن سدّه‌ [8] بود، معطّل شود. و در وى حسّ و حركت و قوّت نماند. و اطبّاء اين عضو را مفلوج خوانند، و علاجش، گشاده شدن سدّه باشد. و پيش ازين ياد كرديم حكم قوّت غاذيه و ناميه و مولده و آنكه، قوّت غاذيه چون تباه شود، اجل‌

[1] - عبارتست.

[2] - سيّم.

[3] - نظرات.

[4] - گفت از.

[5] - اصل نبوديد.

[6] - اسبابى.

[7] - عبارت داخل [] ذكر نشده است.

[8] - شده.