بل فى ذلك الزمان‌ [1] بعينه. او كان هناك، مثلا انه متحرك على الارض لم يكن هاهنا، انه متحرك على‌ [2] الفلك او يختلفان فى الشرط؛ فقيل الاسود جامع للبصر و عنى به ما دام اسود؛ و قيل ليس بجامع للبصر و عنى به: اذا زال عنه اسود، و بقى حامله‌ [3]

فصل‌ [4]: فى التناقض‌

و القضيتان المتقابلتان بالتناقض‌ [5] هما اللتان تتقابلان بالايجاب و السلب، تقابلا يجب عنه لذاته، ان يكون احدهما صادقا و الاخر كاذبا [6].

و انما يكون كذلك؛ اذا تمت فيها، شرائط التقابل التي فى المخصوصات و فى المحصورات زيادة [7] ان يكون احدهما كليا، و الاخرى جزويا [8].

فان كانا [9] كليين و يسميان‌ [10] «متضادين» [11] كذبا [12] جميعا فى كل حمل‌ [13] الممكن كقولنا: كل انسان كاتب، و لا واحد [14] من الناس بكاتب و ان كانا جزويين؛ [15] و يسميان «الداخلين‌ [16] تحت‌

[1] - د: بل فيه؛ هج، رم: بل فى ذلك الزمان؛ ب؛ ها، ق ندارد

[2] - هج: فى‌

[3] - ب، ق «او يختلفان ... حامله» ندارد؛ ق افزوده دارد «لم يحصل التناقض»

[4] - ق: فصل‌

[5] - ها: المتناقضتان‌

[6] - هج، ق: احداهما صادقة و الاخرى كاذبة

[7] - د، هج، ها، رم: بزيادة

[8] - هج، ق: احداهما كلية (هج: كليا) و الاخرى جزئية.

[9] - ب، ها: فان (ها: فاذا) كانا؛ د: لانهما ان كانا؛ هج، ق: فان كانتا كليتين‌

[10] - هج: فتسميان‌

[11] - ب، رم، ق متضادتين؛ د، ها، هج: متضادين‌

[12] - ها، هج، ق: كذبتا

[13] - د، ها ق، هج: حمل؛ ب: كل حمل‌

[14] - ها، هج، ق: ليس و لا واحد؛ ب، د ندارد

[15] - هج، ق: كانتا جزويتين؛ ب: ان كانا جزويان‌

[16] - ب، ق: الداخلتين؛ ها، هج: الداخلين‌