الموضوع؛ كقولنا: ليس بعض الناس بكاتب أو ليس كل انسان‌ [1] بكاتب بل عسى بعضهم.

فصل‌ [2]: فى السور

و السور، هو اللفظ الذي يدل على مقدار الحصر؛ مثل: كل، و لا واحد [3]، و بعض، و لا كل.

[4] فصل‌ [5]: فى القضيتين المتقابلتين‌

و القضيتان المتقابلتان، هما اللتان تختلفان بالسلب و الا يجاب و و موضوعهما و محمولهما [6] واحد فى المعنى، و الاضافة، و القوة و الفعل، و الجزء و الكل. و المكان، و الزمان، و الشرط. حتى ان كان هناك، اب، فكان‌ [7] لزيد؛ لم يكن‌ [8] هاهنا لعمرو، او كان هناك، اب، بالقوة لم يكن هاهنا بالفعل او كان هناك، اسود البعض؛ لم يكن‌ [9]، هاهنا، اسود او اسود فى‌ [10] بعض آخر [11] او كان هناك‌ [12] فى زمان ماض لم يكن‌ [13] هاهنا [14] فى زمان‌ [15] حاضر، او مستقبل، او غير ذلك الزمان،

[1] - د: الناس‌

[3] - ها بجاى «و لا واحد» دارد «الا كل»

[4] - اين دو بند كه مى‌آيد در دو چاپ مصر در اينجا نيست و پس از اين در ص 39 و 40 چاپ نخستين و ص 26 و 27 دومين چاپ آمده است ولى در ب و د و ها و هج و رم در همين جا هست. شهرستانى در ملل و نحل (3: 56) گزيده اين دو بند را آورده است.

[2] - ق: فصل‌

[5] - ق: فصل‌

[6] - ها: موضوعاهما و محمولاها

[7] - ب، هج، ق: فكان؛ د، ها: و كان‌

[8] - ق: و لم يكن‌

[9] - ق: و لم يكن‌

[13] - ق: و لم يكن‌

[10] - ها، ق: من‌

[11] - ب: «أو أسود فى بعض آخر» ندارد

[12] - ق: شي‌ء فى‌

[14] - ها: هاهنى‌

[15] - هح، ق: زمان‌