متساوية. فمنها، خاصية [1] بالعلم؛ مثل قولنا: ان كل مقدار، اما مشارك، و اما مباين. و منها، عامية؛ مثل ان كل شي‌ء يصدق عليه اما الايجاب، و اما السلب. و العاميات يتخصص فى العلوم فلا يقال فى الهندسة: ان كل شي‌ء اما مساو، و اما غير مساو، بل كل مقدار و ربما خصص فى الجانبين‌ [2] جميعا؛ كقولهم: كل مقدار اما منطق، و اما اصم‌

فصل‌ [3]: فى موضوعات العلوم‌

العلوم اما متباينة، و اما متناسبة [4].

و المتباينة، هى التي موضوعاتها لا نشترك فى الذات، و لا فى الجنس؛ مثل علم العدد، و العلم الطبيعى.

و المتناسبة، اما متساوية [5] فى المرتبة، و اما بعضها فى‌ [6] بعض، و اما بعضها تحت بعض.

فأما المتساوية [7] فى المرتبة، فمثل العدد و الهندسة [8]. فان موضوعيهما متجانسان؛ لان المقدار و العدد نوعا الكم. و مثل العلم الطبيعى، و علم النجوم اعنى الهيئة؛ فان موضوعيهما [9] شي‌ء واحد، هو [10] جرم‌

[1] - ها، ق: خاصة

[2] - ق: الحالتين‌

[3] - ب، هج: فى موضوعات العلوم؛ ط: تناسب العلوم و تباينها؛ ها: فى تباين العلوم و تناسبها؛ د چيزى ندارد؛ ق: فصل فى اختلاف العلوم و اشتراكها فى الموضوعات؛ رم: و العلوم‌

[4] - هج: متناسبة و اما متبانية

[5] - هج: مساوية

[6] - ها: فوق‌

[7] - هج: مساوية

[8] - ق: الهندسة و العدد

[9] - ب: موضوعهما

[10] - د، ط، هج، ق: و هو