بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

الحمد للّه ربّ العالمين و صلّى اللّه على سيّدنا و نبيّنا محمّد و آله الطّاهرين‌

مقدّمه مصحّح‌

اهميّت كتاب إشارات در ميان آثار فلسفى ابن سينا

كتاب «الإشارات و التنبيهات» در كنار «شفاء»، «نجات» و «دانشنامه علائى» از تأليفات جامع شيخ الرّئيس ابو على حسين بن عبد اللّه بن الحسن بن على بن سينا (428- 370 ه. ق.) فيلسوف و دانشمند بزرگ ايرانى در فلسفه مى‌باشد. اين كتاب در ميان آثار او هم از جهت لفظ و صورت ظاهرى، و هم از حيث معنا و محتوا، ممتاز و متفاوت بوده و به همين سبب از همان آغاز تأليف مورد توجّه و عنايت دانش پژوهان و جويندگان علم و حكمت قرار گرفته، و اهل فضل بر آن شرحها و حاشيه‌هاى بسيار نوشته‌اند [1].

در مقدّمه بخش منطق بيان داشتيم كه استفاده از عناوين نو براى تعيين فصول و تبويب ابحاث منطق در ده «نهج» و مباحث فلسفه طبيعى و الهى در ده «نمط»، بهره‌مندى از نثر عربى زيبا و اديبانه با عباراتى مسجّع و دلپذير، و بيان قواعد منطق و فلسفه در قالب تعبيراتى موجز و رمزگونه، از جمله امتيازات لفظى و ظاهرى اين كتاب مى‌باشد.

امّا از جهت معنا و محتوا يكى از امتيازات كتاب «اشارات» اين است كه او در اين اثر، برخلاف ديگر تأليفات خود مانند «شفاء» كه خود را ملزم به همراهى با فلاسفه مشّاء كرده است، تا حدودى از متابعت ايشان فاصله گرفته و مباحث فلسفى و منطقى را آن گونه كه خود بهتر مى‌پسنديده تنظيم كرده‌

[1] - براى اين شرحها و حاشيه‌ها ر. ك: آقا بزرگ طهرانى؛ «الذّريعه»، ج 2، ص 96 و ج 6، ص 112- 110 و ژرژ قنواتى؛ «مؤلّفات ابن سينا»؛ ص 12- 9 و يحيى مهدوى، «فهرست نسخه‌هاى مصنّفات ابن سينا»؛ ص 35 و 36 و حاجى خليفه (چلبى)؛ «كشف الظنون»، ج 1، ص 132 و بروكلمان؛ «فهرست» (متن آلمانى)؛ ج 1؛ ص 3- 592 و پيوست اوّل آن، ص 816.