چنين موردى، حذف از مقوله بلاغت شمرده نمى‌شود.

نويسنده كتاب، اقسام حذف را برشمرده و گفته است:

گاه مضاف محذوف است همچون: «وَ سْئَلِ الْقَرْيَةَ الَّتِي كُنَّا فِيها ...» سوره يوسف (12) آيه 82

و گاه نيز حذف در مضاف اليه است همچون: «وَ واعَدْنا مُوسى‌ ثَلاثِينَ لَيْلَةً وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ ...» «*» سورة الأعراف (7) آيه 142.

كه در اصل «اتممناها بعشر ليال» بوده است.

و بعضى اوقات هم، موصوف محذوف است مانند: «مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحاً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ ...» سورة البقرة (2) آيه 62.

و بسيارى آيات ديگر:

و در برخى از موارد ممكن است صفت موصوفى، به قرينه حذف شود، مثل اينكه در ستايش كسى مثلا مى‌گويند: «كان و اللّه رجلا» كه در واقع اصل مطلب چنين بوده است: «كان و اللّه رجلا فاضلا أو كريما أو شجاعا».

و گاه ممكن است پس از «أفعل تفضيلى» چيزى محذوف باشد مثل:

«اللّه اكبر» كه در اصل بوده است: «اللّه اكبر من كلّ كبير».

نويسنده كتاب، براى ايجاز حذف انواع مختلفى برشمرده است‌ 25

جبر ضومط، ايجاز غير حذف را هم دو قسم دانسته است:

الف- ايجاز تقدير، بدين معنى كه مى‌توان الفاظى را كه بيانگر مطلب است در تقدير گرفت همچون نامه طاهر بن الحسين هنگام برخورد با عيسى بن ماهان و شكست دادن و كشتن وى كه به مأمون عباسى نوشت:

«كتابى الى امير المؤمنين و رأس عيسى بن ماهان بين يديه و خاتمه فى يدى و عسكره مصرّف تحت امرى و السّلام».

كه در اين نامه كوتاه مى‌توان، كلمات محذوفى در تقدير گرفت و چنين‌

(*) نويسنده بدون مراجعه به قرآن، آيه را بدين‌گونه ثبت كرده است:

«و واعدنا موسى اربعين ليلة و اتممناها بعشر» ر ك: الخواطر الحسان ص 239.