باشد 63 همچون آيه 7 سوره بقره (2): «خَتَمَ اللَّهُ عَلى‌ قُلُوبِهِمْ وَ عَلى‌ سَمْعِهِمْ وَ عَلى‌ أَبْصارِهِمْ غِشاوَةٌ ...»

و به قول استاد همايى‌ 64 «تمثيل آنست كه عبارت نظم يا نثر را به جمله‌اى كه مثل يا شبيه مثل و متضمّن مطلبى حكيمانه است، بيارايند و اين صنعت همه جا موجب آرايش و تقويت بنيه سخن مى‌شود، مانند شعر حافظ.

8- در آيه مورد بحث، صنعت تعليل هم، مشهود است؛ زيرا خشك شدن آب (غيض الماء) علّت قرار گرفتن كشتى بر كوه جودى شد.

صنعت تعليل آنست‌ 65 كه متكلّم و سخنگو، حكمى را كه رخ داده و واقع شده و يا آنچه كه متوقّع است كه واقع شود، پيشاپيش علّت آن‌را ذكر كند؛ زيرا علّت بر معلول، تقدّم بالرتبه دارد مانند: «... وَ لَوْ لا رَهْطُكَ لَرَجَمْناكَ» «*» 91/ هود (11) «*».

وجود رهط شعيب علّت و سبب سلامت ماندن اوست از رجم قومش.

و در زبان فارسى، «صنعت حسن تعليل را، آن مى‌دانند كه براى صفتى يا مطلبى كه در سخن آورده‌اند، علّتى ذكر كنند كه با آن مطلب، مناسبت لطيف داشته باشد و بيشتر ادباء شرط كرده‌اند كه اين علّت، ادّعايى باشد نه حقيقى، مثالش:

پيداست كه كوتاهى زلف، براى آنست كه اصلا كوتاه است يا عمدا با قيچى آن‌را كوتاه كرده‌اند، امّا شاعر براى اين امر، يك علّت ادبى ادّعايى، آورده است كه چون شب در بهار كوتاه مى‌شود و زلف محبوب چون شب است و رخسار او چون بهار، بدين سبب زلف او كوتاه است‌ 66».

(*) اگر به خاطر كسانت نبود سنگسارت كرده بوديم.