گامهاى اساسى در تدبُّر

پيش از اين گفتيم كه دعاها- معمولًا- داراى چند محور هستند كه عبارتند از:

ذكر، تحكيم عقايد اسلامى، توضيح نيّت انسان يا اصلاح اهداف و تزيكه نفس او، آموختن اخلاق و رفتار نيك به انسان و در نهايت برانگيختن او به انجام كارهاى نيك و چگونگى انجام آنها؛ اينها محورهاى پنجگانه‌اى هستند كه ساختمان كلّى دعاها را مى‌سازند، جز اينكه «ذكر» پايه عمومى همه دعاها و همه مراحل دعاست، تا آنجا كه وقتى دعا ما را به اعمال صالح بر مى‌انگيزد، يا نفس ما را پاك مى‌كند، اين كار را از راه ذكر انجام مى‌دهد. پس ذكر بعلاوه اينكه محورى است در كنار ديگر محورهاى دعا، پايه عمومى همه محورهاى ديگر نيز مى‌باشد. شناخت اين محورها و جستجوى آنها، گام نخستين و اساسى تدبّر در دعاست. گامهاى ديگر بسيار شبيه به گامهايى هستند كه برداشتن آنها در تدبّر در قرآن لازم است، زيرا زبان دعاها بسيار شبيه به زبان قرآن است، امّا پايينتر از قرآن و بالاتر از سخنان همه انسانها؛ برخى از اين دعاها بر حسب آنچه ما مى‌دانيم احاديثى قدسى هستند كه توسّط پيامبر از خدا روايت شده‌اند و برخى از آنها ترجمه‌اى راستين از دعاهاى كتب الهى پيشين، همچون زبور حضرت داوود عليه السلام مى‌باشند.

گامهايى كه هنگام تدبّر در قرآن و دعا بر مى‌داريم بطور خلاصه از اين قرار است:

1- تدبّر در سبك، براى شناخت جزئيّات و ويژگيهاى رابطه كلمات،