گروهى نيز به عاملى كه خير را كشف مى‌كند و بدان فرا مى‌خواند معتقدند و آن را اصيل و فطرى انسان مى‌شمارند لكن اين عامل را جداى از طبيعت انسان و متفاوت با آن نمى‌دانند، بلكه مدّعى هستند كه اين عامل از ذات انسان است خواه ذاتش همان روح باشد يا جسم. در هر صورت اين عامل ذاتى اوست.

پس از بيان اين حقايق مقدّماتى شايسته است نظر اسلام پيرامون عقل را در چند مورد نيز خلاصه كنيم:

1- شناخت هر چيز با عقل صورت مى‌گيرد و شناخت عقل تنها با خود عقل شدنى است.

2- عقل نور يا انرژى است كه به انسان عطا شده بنابراين نه از ذات نفس است و نه از خارج كسب مى‌شود.

3- صحّت علوم بشرى بسته به تسليم شدن در برابر عقل است و لذا شناخت عقل آغاز ارزشگذارى صحيح همه علوم مى‌باشد.

4- شناخت خير و شرّ بر عقل استوار است و دعوت به خير از عقل بر مى‌خيزد و كسى كه به خير عمل نكند عقلى ندارد.

5- شناخت، نخست تربيت و سپس تعليم است.

راه شناخت عقل‌

نخستين يادآورى قرآن و علوم قرآنى به ما آن است كه شناخت عقل با هر پديده ديگرى تفاوت دارد و تنها راه شناخت آن به حركت‌