كه علم آن نزد خداست و در كتابى مضبوط و محفوظ است. پس تأخير عذاب دليل بر نفى آن نيست. هم چنان كه خداى تعالى فرمان به عدالت مى‌دهد و به كس ستم روا نمى‌دارد. و در اين كتاب نه باطلى ثبت مى‌شود و نه چيزى از آنچه ثبت شده باطل مى‌گردد، و نه چيزى فراموش مى‌شود.

پس موسى به صفات پروردگار اشارت مى‌كند، باشد كه فرعون دلش به ذكر خدا خاشع گردد و هر كه دلش به ذكر خدا خاشع نگردد دلش از سنگهاى سخت هم سخت‌تر است.

[53] الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ مَهْداً وَ سَلَكَ لَكُمْ فِيها سُبُلًا كسى است كه زمين را آرامگاه شما ساخت و برايتان در آن راهها پديد آورد.» يعنى زمين را به گونه‌اى ساخت كه مى‌توانيد بر روى آن زندگى كنيد.

مثلا اگر زمين از آهن بود يا از ريگ روان يا اگر ازين كه هست نرمتر و يا سخت‌تر مى‌بود معادله حيات به هم مى‌خورد و زندگى بر روى آن دوام نمى‌يافت.

/ 175 وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْ نَباتٍ شَتَّى‌ و از آسمان باران فرستاد تا بدان انواعى گوناگون از نباتات برويانيم.» نگاهى به جهانى كه اطراف انسان را گرفته است كافى است كه به او افكارى مهم الهام كند. اين جهان مخلوق است و هر چه بر روى آن است مرتب به ترتيب دقيقى است و براى هدف معينى آفريده شده. زمين براى سكونت و كشت و زرع و جايگاه ذخيره شدن معادن و آبهاست و كوه‌ها براى استوار ساختن زمين است و جلوگيرى از بادهاست.

بر حسب نيازهاى انسان و حيوان و زمين و جامعه نباتات مى‌رويند و اين دليل است بر حكمت بالغه خداوندى.

[54] كُلُوا وَ ارْعَوْا أَنْعامَكُمْ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِأُولِي النُّهى‌ بخوريد و چارپايانتان را بچرانيد و در اين براى خردمندان عبرتهاست.» خردمندان به معنى صاحبان فكر هستند. خداوند در اين آيه از آنان ياد كرده است: «كسانى كه در آفرينش آسمانها و زمين تفكر مى‌كنند و مى‌گويند كه اى‌