به خاطر آن مى‌خوانيد از ميان مى‌برد.» چون خدا را مى‌خوانيد و دست توسّل به سوى او دراز مى‌كنيد تا به هدفى كه در نظر داريد برسيد، خداوند به مقتضاى حكمت خود شما را نجات مى‌دهد و اين دليل بر اين است كه دعاء به طور حتم مؤثر در اراده خداوندى نيست بلكه خدا از روى رحمت خود و به مقتضاى حكمت خود آنچه مى‌خواهد مى‌كند.

وَ تَنْسَوْنَ ما تُشْرِكُونَ‌ و شما شريكى را كه براى او ساخته‌ايد از ياد مى‌بريد.» اين شريكان چيستند؟ هواهاى نفسانى و قواى شريره مادى از جمله اين شريكانند. انسان هواهاى نفسانى را مى‌پرستد، بنده اميال خويش است، ميل به راحت و آسايش، ميل به جنس، ميل به عمر ابد. مى‌پندارد نيروهاى طاغوت مى‌تواند او را به اين شهوات و اميالش برساند.

از اين رو به پرستش اين قوى مى‌پردازد و براى آنها نمادها و سمبلهايى چون بتان و شبه بتان مى‌سازد. در آيه «و ما تشركون» آمده. «ما» به معنى آنچه يا چيزى كه و اين دلالت بر اين دارد كه اين شريكان از حليه عقل عارى هستند. به عبارت ديگر از اشيائند نه از اشخاص. همه اينها دامنه‌شان به عرصه شهوات بشر كشيده مى‌شود. بشر در برابر اين شهوات خاضع است و خاضع در برابر كسانى كه او را به اين شهوات مى‌رسانند. مى‌پندارد كه اين كسان به حال او سودمند هستند و او را نگه مى‌دارند و خواستهاى او را بر مى‌آورند ولى هنگامى حوادث بر او بگذرد و ديده خودش بينا گردد، دريابد كه هيچ يك از اينها را به حال او فايدتى نيست. آفريننده بشر و مقدّر و مدبر امور او همان كسى است كه به هنگام سختى بدو روى مى‌آورد و چاره‌گر گرفتاريها و دردهاى اوست. در اين حال همه آن نمادها را به فراموشى مى‌سپارد. توبه مى‌كند و به درگاه خداى سبحان روى مى‌نهند.

حكمت شدايد

/ 64 از شدايد و آلامى كه گريبانگير بشر مى‌شوند اين فايده حاصل مى‌شود كه‌