است. و نبايد از مكر خدا ايمن بود كه گاه شب هنگام آيد در حالت خواب
يا در روز آيد در بازى و نشاط و غفلت. همانا بشر اگر از مكر خدا غافل نشيند زيان
كرده است.
/ 388 4- ملتها يكى پس از ديگرى در روى زمين جانشين و ميراث بر هم
مىشوند و بايد آنها كه از پى مىآيند از گذشتگان عبرت گيرند و به اين حقيقت
اعتراف كنند كه گناهان در كمين انساناند و هنگام غفلت او را در بر مىگيرند.
زيرا گناه نيز سبب كورى دل است.
5- با آن كه خدا رسولان خود را به هنگام ضرورت بر ملتها مىفرستد ولى
كفر پيشين، ديدگان دلشان را كور كرده و مانع ايمان آوردن آنهاست، هم چنان كه
نمىگذارد به عهدى كه با خدا بستهاند وفا كنند. در اين صورت چنين ملتهايى نه عهد
و پيمان مىشناسند و نه دين و همين سبب هلاكتشان مىشود.
شرح آيات
تحمل سختيها خود امتحانى است و تربيتى است
[94] در اين آيات به حكمت رنجها و سختيهايى كه بشر را تحت فشار خود
قرار مىدهند و هدف تربيتى آنها آگاه مىشويم. اين هدفها را اگر بشناسيم و به سوى
آنها حركت كنيم نه تنها زيانى از آن نمىبينيم بلكه بسا شود كه ما را سودمند افتد.
خداى تعالى مىفرمايد
وَ ما أَرْسَلْنا فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَبِيٍّ إِلَّا أَخَذْنا أَهْلَها
بِالْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَضَّرَّعُونَ- و ما هيچ
پيامبرى را به هيچ قريهاى نفرستاديم مگر آنكه ساكنانش را به سختى و بيمارى گرفتار
كرديم، باشد كه تضرع كنند.» پس تضرع كردن هدف سختى و بيمارى است در زندگى. به نظر
من «بأساء» كه در متن اين آيه آمده، هر گونه بدى است كه عامل آن خود انسان باشد،
چون جنگها و فقر ناشى از وضع بد اجتماعى و ستم و ترور. در حالى كه «ضرّاء» به معنى
زيانى است كه بشر را از طبيعت مىرسد چون بيماريها و امثال آن.