مراد اين است كه روندگان راه حق و جويندگان خشنودى او را تهديد مى‌كنند، باشد كه ايشان را از راه باز دارند.

/ 377 وَ تَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِهِ وَ تَبْغُونَها عِوَجاً- و از راه خدا باز داريد و به كجروى واداريد.» يعنى نصوص دين را تحريف كنيد و پنداريد راههاى پرپيچ و خم راههايى است كه منتهى به مقصود مى‌شوند.

فرهنگ بهانه تراشى بافته عقب ماندگى‌

ملتهاى واپس مانده براى خود افكارى باطل مى‌بافتند و يا يك فرهنگ بارى به هر جهت پديد مى‌آورند. ملّتها براى اين كه از اين ورطه رهايى يابند بايد كه درباره زندگى نظرى درست حاصل كنند و نپندارند كه نعمتهايى كه در اين جهان هست بر دوام است و تغيير ناپذير. بلكه گذشته را كه پر از مشكلات بوده است به ياد آورند و به جوامع ديگر بنگرند كه چگونه ذخايرشان بر باد رفته است. و آن گاه به علل و اسباب اين دگرگونيها توجه كنند و از آنها عبرت بگيرند. از اين رو شعيب قوم خود را به گذشته‌شان و به گذشته از دست رفته ملتهاى ديگر توجه مى‌دهد

وَ اذْكُرُوا إِذْ كُنْتُمْ قَلِيلًا فَكَثَّرَكُمْ وَ انْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ‌- و به ياد آريد، آن گاه كه اندك بوديد، خدا بر شمار شما افزود و بنگريد كه عاقبت مفسدان چگونه بوده است.» [87] نصيحت شعيب به كفارى كه در برابر امر رسالت او مقاومت مى‌كردند، اين بود كه خود به يك سو كشند تا پرتو رسالت او به همگان برسد و به ياران مؤمن خود هم اندرز مى‌داد كه صبر و استقامت پيشه سازند. خداوند ميان ايشان و كفار داورى كند.

وَ إِنْ كانَ طائِفَةٌ مِنْكُمْ آمَنُوا بِالَّذِي أُرْسِلْتُ بِهِ وَ طائِفَةٌ لَمْ يُؤْمِنُوا فَاصْبِرُوا حَتَّى يَحْكُمَ اللَّهُ بَيْنَنا وَ هُوَ خَيْرُ الْحاكِمِينَ‌- و اگر گروهى از شما به آنچه از جانب خدا به آن مبعوث شده‌ام ايمان آورده‌اند و گروهى هنوز ايمان‌