شرح آيات

ميان نعمت و عقاب‌

[10] از نعمتهاى خدا بر انسان مكان دادن اوست بر روى زمين و مسخّر كردن زمين است براى او. خدا راه معاش بشر را در زمين قرار داده و بشر زندگى خويش بر روى زمين مى‌گذراند.

وَ لَقَدْ مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ وَ جَعَلْنا لَكُمْ فِيها مَعايِشَ‌- در زمين جايگاهتان داديم و راههاى معيشتتان را در آن قرار داديم.» اما بشر در اسباب نعمت و عوامل آن نمى‌نگرد. از اين رو معمولا در برابر نعمتهايى كه به او عنايت شد سپاسگزار نيست.

قَلِيلًا ما تَشْكُرُونَ‌- و چه اندك سپاس مى‌گزارند.» [11] اين عادت به جرم و خطا از كجا پديد آمده است؟

در داستان آدم و ابليس اين مسئله روشن شده است. خدا بشر را بيافريد و صورت بخشيد. شايد مراد از صورت صفاتى و اخلاقى و غرايزى و فطرتى باشد كه خدا در وجود او به وديعت نهاده است. همچنين او را عقل و اراده بخشيده. خداى تعالى فرمايد (چون از روح خود در او دميدم برايش به سجده در آييد). [3] و نيز گويد: (ما انسان را در نيكوترين صورت بيافريديم). [4] و نيز گويد:/ 281 (نيكو ساخت صورتهاى شما را). [5] پس از آن، ملائكه را امر به سجده آدم كرد. بسا ممكن است كه اين سجده به سبب كرامت علم و اراده در نزد انسان باشد و نيز آن كارهاى حيرت انگيز است كه به پايمردى علم و اراده انجام مى‌دهد. البتّه هدف از بيان قصه ابليس در اينجا با آنچه در سوره بقره آمده بود فرق دارد. هدف در آنجا- بر حسب ظاهر- بيان تسخير