معامله- بدون آن كه بخواهد- ممكن است مالش با مال ديگران داخل شود
ولى اين امر حرام نيست، زيرا خداوند مردم را به چيزى كه فوق طاقتشان باشد فرمان
نمىدهد. بلكه اگر اين عمل عمدا صورت گيرد يا حد اقل به صورت كم فروشى باشد حرام
است.
از اين رو است كه خداى تعالى ما را به حركت در راه راست امر كرده و
از انحراف به چپ و راست منع فرموده. پس نبايد رهبريهاى باطل را قبول كرد و در
برابر گردبادهاى منحرف كننده خاضع بود. اين امر مغز و حقيقت تقوى است و چيزى است
كه انسان جز به كوشش فراوان و جهاد با نفس بدان نخواهد رسيد.
/ 236
شرح آيات
چگونه در مال يتيم تصرّف كنيم؟
[152] از ويژگيهاى مهم در قانونگذارى قرآنى، همان واقعيت است. بايد
و نبايدهاى قرآنى مطابق است با انحرافات واقعيت خارجى و متمركز بر آن. براى مثال
در زمينه اقتصاد، قرآن تنها به بيان حق مالكيت خصوصى و حرمت تجاوز به اموال مردم
بسنده نمىكند، بل به حلقههايى مىپردازد كه بيشتر در معرض تجاوز قرار دارند و
لذا از آن بسيار سخن مىگويد و از همين رو جامعه از حلقاتى كه بيشتر مورد تعرّض
هستند پرهيز مىكند و طبيعة به ديگرى تجاوز روا نمىدارد و لذا قرآن مال يتيم را
متعرّض مىشود و كاهش در ميزان و سنجش را. مال يتيم از آن رو كه يتيم ناتوان است و
نمىتواند آن را مطالبه كند و اين مال زودتر تباه مىشود و كاهش در ميزان و سنجش
نيز از آن رو كه عمل رايجى است و به دور از پيگرد قانونى، زيرا دشوار مىتوان بر
آن آگاهى يافت.
وَ لا تَقْرَبُوا مالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ-
به مال يتيم نزديك مشويد مگر به نيكوترين وجهى.» يعنى براى زياد كردن و بارور
نمودن آن يا براى نگهدارى آن به وجهى بهتر. اگر اين امور نباشد اساسا جايز نيست دست
بر سر مال يتيم نهاد زيرا معلوم