مسئوليتها به سببهاى گوناگون سرچشمه مىگيرد. پس در آنجا هيچ كس جز
عمل خود را كه خداوند شماره كرده و بر آن شاهد بوده نمىيابد و نمىتواند آن را از
او پنهان دارد يا انكار كند و هيچ شفيع و ياورى او را از آن وضع رهايى نمىبخشد.
در درس آينده آگاه خواهيم شد كه چگونه خداوند بدان آيه از نجوا
(سخنانى كه در نهان انجام مىگيرد) مثل مىزند و از آن بيم مىدهد زيرا خود شاهد
هر چيزى است كه از آشكار و نهان، و كوچك يا بزرگ. و تا وقتى كه انسان دستخوش نسيان
و فراموشى است نبايد هيچ كسى از وضعى كه دارد دچار غرور و فريب شود، چه بسا در
آخرت گناهى بر او آشكار شود كه خود حساب آن را نمىكرده، و امام زين العابدين (ع)
در صحيفه سجاديّه خود اين درس را به ما مىدهد، آنجا كه گويد: «آه از آن دم كه در
طومارهاى كارهاى ناشايست خطايى از من خوانده شود كه خود آن را از ياد بردهام و
توبه شمار آوردهاى، پس گويى: بگيريد او را، و واى بر آن كه بگيرندش و عشيرهاش
نتواند او را برهاند، و قبيلهاش او را سودى نرساند».