آن چنان كه بايد آنان را ارزشيابى كند به بيان وضع آنان در آغاز اسلام مى‌پردازد و از كفر و نفاق آنان سخن مى‌گويد كه عربهاى باديه‌نشين به سبب دور بودنشان از شناخت رسالت از ديگر عربها در كفر و نفاق بيش بودند و از فهم حقايق دين و التزام شريعت هر چه ناآگاهتر.

در آنجا فرقه‌اى از همين عربها بودند كه مى‌پنداشتند كه، انفاق كردنشان در راه خدا نوعى ضرر و زيان است و از اين رو مى‌كوشيدند هر چه بيشتر خود را به سويى كشند و از اداى پشيزى هم خوددارى ورزند و تا به زعم خود برايشان مزاحمى نباشد منتظر نزول بلا بر مسلمانان بودند و همواره چنين مى‌خواستند. خداوند تعالى سخن آنان مى‌شنيد و از راز دلشان آگاه بود.

ولى گروهى ديگر از اعراب بودند كه به خدا و پيامبرش ايمان داشتند و از گردنه‌هاى بخل و جهل گذشته بودند و اموال خويش در راه خدا انفاق مى‌كردند تا مورد عنايت رسول اللَّه واقع شوند و او در حق ايشان دعاى خير كند. خداى تعالى پاداش ايشان فراوان كند و آنان را به آستان گسترده رحمت خود وارد گرداند. كه او آمرزنده و مهربان است.

/ 263

شرح آيات

برخى صفات اعراب‌

[97] انديشه واپس مانده جاهلى ستايشگر زندگى در باديه و تحمل دشواريها و صحنه‌هاى وحشت آور آن بود. يكى از ايشان گويد

اسلام آمد و به اهميت شهرها و زندگى شهرنشينى تأكيد كرد، و اين آيه نازل شد و موضع و موقف ساكنان باديه را كه از آنان به اعراب تعبير مى‌كند مشخص ساخت.

اين توضيح ضرورى است كه اعراب جمع اعرابى است و اعرابى عربى است كه در باديه سكونت دارد قرآن در اعراب باديه‌نشين دو صفت بيان داشته است: شدت در كفر و