نام کتاب : دانشنامه مهدویت و امام زمان عجل الله تعالی فرجه نویسنده : جمعی از نویسندگان جلد : 1 صفحه : 206
حکیمه خاتون
«حکیمه خاتون» دختر امام جوادعلیه السلام، از ثقات محدثان و یکی از
راویان حدیث ولادت حضرت مهدیعلیه السلام است. ولادت و نشأت او در خاندان
عصمت و طهارتعلیهم السلام بوده است. علوم اسلام را از ائمه هدیعلیهم
السلام کسب فیض نموده و از جمله زنانی است که احادیثی به نقل از ایشان در
کتابهای معتبر حدیثی شیعه آمده است. او اخبار بسیاری را در مورد ازدواج
امام حسن عسکریعلیه السلام با نرجس خاتون و ولادت امام حجةبنالحسنعلیه
السلام نقل کرده است: کلینی به نقل از محمدبن یحیی به سند معتبر خویش متصل
به حکیمه عمه پدر حضرت مهدیعلیه السلام مینویسد: «وی در شب نیمه شعبان
هنگام ولادت حضرت صاحب الامر حاضر بوده است». [1] . شیخ صدوقرحمه الله
به نقل از محمدبن الحسن بن الولید به سند معتبر خود متصل به حکیمه دختر
حضرت جوادعلیه السلام مینویسد: «حضرت ابومحمدالحسن العسکری در شب نیمه
شعبان مرا طلبید و فرمود: عمه امشب افطار مهمان ما هستی؛ چون در این شب
باری تعالی حجّت خود را ظاهر خواهد کرد که حجّت او بر اهل زمین خواهد بود.
حکیمه میگوید: پرسیدم: مادرش کیست؟ امامعلیه السلام فرمود: نرگس. عرض
کردم: خدا مرا فدایت کند، در او اثری از حاملگی نیست. فرمود: چرا. سپس نقل
میکند که هنگام طلوع فجر نوزادی از او به دنیا آمد». [2] . شیخ
صدوقرحمه الله به سند معتبر خود از احمد بن ابراهیم نقل کند: «من در سال
262 ق بر حکیمه دختر حضرت جوادعلیه السلام وارد گشتم. او از پشت پرده با من
سخن میگفت؛ از امامان سؤال نمودم، او یکی پس از دیگری آنان را بر شمرد تا
اینکه به حضرت صاحب الزّمانعلیه السلام رسید. من پرسیدم: این فرزند در
کجا است؟ پاسخ داد: مستور است. من گفتم: پس شیعیان به کجا رجوع کنند؟
فرمود: به مادر امام حسن عسکریعلیه السلام که مشهور به «جده» است. من
گفتم: آیا به کسی اقتدا کنیم که به زن وصیت کرده است؟ حکیمه پاسخ داد: این مطلب همانا مانند اقتدا به ابیعبداللّه الحسینعلیه السلام است که در صحرای کربلا به خواهرش زینب وصیت نمود». [3] . حکیمه
از زنان برجسته خاندان ائمه هدیعلیهم السلام است که محضر چهار امامعلیه
السلام را درک نمود و محرم اسرار اهل بیت نبوّتعلیهم السلام بود.
امامعلیه السلام و مادرش نرگس در منزل او پنهان بود. وی در سال 274 ق وفات
یافت و در پایین پای امام حسن عسکری به خاک سپرده شد.
[1] ر.ک: الکافی، ج 1، ص 330، ح 3؛ کتاب الغیبة، ص 234، کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 424. [2] کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 424، ح 1؛ ر.ک: کتاب الغیبة، ص 234، ح 204. [3] کمالالدین و تمام النعمة، ج 2، ص 501. زن و فرزند حضرت مهدی از مجموع روایات سه احتمال درباره زن و فرزندان حضرت مهدیعلیه السلام به دست میآید: 1. اساساً حضرت مهدیعلیه السلام ازدواج نکرده است. 2. ازدواج انجام گرفته، ولی اولاد ندارد. 3. ازدواج کرده و دارای فرزندانی نیز هست. لازمه
احتمال اوّل این است که امام معصومعلیه السلام، یکیازسنّتهای
مهماسلامی را ترک کرده باشد واین با شأن امام سازگار نیست. اما از طرفی
چون مسأله غیبت مهمتراست وازدواج مهم؛ ازاینرو ترک ازدواج - با توجه به
آن امر مهمتر - اشکالی ایجاد نمیکند و گاهی برای مصلحتبالاتر،
لازموواجبنیز هست. برای تأیید این قول میتوان موارد ذیل را بیان کرد: 1.
روایاتیحضرت خضررا بهعنوان کسی معرفی کرده که وحشت تنهایی حضرت
مهدیعلیه السلام را در دوران غیبت برطرف میسازد و درحالیکه آنحضرت زن و
فرزند داشت، نیازی به او نبود. امامرضاعلیه السلام فرمود: «خضرعلیه
السلام از آب حیات نوشید و او زنده است... خداوند به واسطه او تنهایی قائم
ما را در دوران غیبتش به انس تبدیل کند و غربت و تنهاییاش را با وصلت او
مرتفع سازد». [1] . 2. در روایات فراوانی از آن حضرت با القاب فرید (تک) و وحید(تنها) یاد شده است و این با زن و فرزند داشتن منافات دارد. [2] . 3.
دستهای از روایات، ملازمان حضرتش را در دوران غیبت تنها سی تن از یاران
خاصّ آن حضرت ذکر کره است. امام صادقعلیه السلام دراین بارهفرمود:
«لابُدَّ لِصاحِبِ هَذَا الاَمْرِ مِنْ غَیْبَةٍ وَلابُدَّ لَهُ فی
غَیبَتِهِ مِنْ عُزلَةٍ و نِعمَ المَنزِلُ طَیْبَةُ وَ ما بِثَلاثِینَ مِنْ
وَحْشَةٍ». [3] . اما احتمال دوم (پذیرش اصل ازدواج بدون داشتن اولاد)
جمع میکند بین انجام سنّت اسلامی و عدم انتشار مکان و موقعیت آن حضرت. اما
این اشکال هست که اگر قرار باشد، آن حضرت شخصی را به عنوان همسر برگزیند،
یا باید بگوییم که عمر او نیز مانند عمر حضرت طولانی است - که بر این امر
دلیلی نداریم - یا اینکه بگوییم مدتی با آن حضرت زندگی کرده و از دنیا رفته
است. در این صورت، حضرت به سنّت ازدواج عمل کرده و پس از آن، تنها و بدون
زن و فرزند زندگی را ادامه میدهد. احتمال سوم آن است که آن حضرت ازدواج کرده و دارای اولاد نیز هست و آنان نیز فرزندانی دارند و... این
مسأله، افزون بر اینکه دلیل محکمی ندارد، با این اشکال اساسی روبهرو است
که این همه اولاد و اعقاب، بالاخره روزی در جست و جوی اصل خویش بر میآیند و
همین کنجکاوی و جست و جو، مشکل ساز است و با فلسفه غیبت حضرت مهدیعلیه
السلام نمیسازد. برخی خواستهاند با تمسک به داستان «جزیره خضراء»،
بگویند که امام عصرعلیه السلام فرزندانی دارد و بر آن جزیره، زیر نظر وی،
جامعه نمونه و تمام عیار اسلامی را تشکیل دادهاند! لکن با بررسیهای
گستردهای که انجام گرفته، جزیره خضراء، افسانهای بیش نیست و هیچ واقعیت
ندارد. (جزیره خضراء) علامه مجلسیرحمه الله این داستان را جداگانه در
نوادر بحارالانوار نقل کرده، مینویسد: «چون در کتابهای معتبر بر آن دست
نیافتم، آن را در فصلی جداگانه آوردم». [4] . شیخ آقا بزرگ تهرانی این داستان را داستانی تخیلی شمرده است. [5] . افزون
بر این، داستان به گونهای است که نمیتوان آن را پذیرفت! تناقضات فراوان،
سخنان بیاساس و... از اشکالات اساسی آن است و در سلسله سند آن، افراد
ناشناختهای وجود دارد که نمیتوان بر آن اعتماد کرد، بنابراین، از این راه
نمیتوان زن و اولادی برای حضرت مهدیعلیه السلام ثابت نمود.[1] کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 385، ح 1. [2] همان، باب 26، ح 13. [3] الکافی، ج 1، ص 340، ح 16، کتاب الغیبة، ص 162؛ الغیبة، ص 188. [4] بحارالانوار، ج 52، ص 159. [5] الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج 5، ص 108.
نام کتاب : دانشنامه مهدویت و امام زمان عجل الله تعالی فرجه نویسنده : جمعی از نویسندگان جلد : 1 صفحه : 206