روز عرفه، روز نهم ذی الحجه

عنوان دعا چنین است:
و کان من دعائه علیه‌السلام فی یوم عرفه، از دعاهای امام (ع) در روز عرفه (روز نهم ذی‌الحجه) است.
محتوای دعا
این دعا طولانی‌ترین دعای صحیفه سجادیه است.
امام (ع) در ابتدای دعا می‌فرماید: الحمد لله رب العالمین، اللهم لک الحمد بدیع السموات و الارض، ذا الجلال و الاکرام، رب الارباب، و اله کل مالوه، و خالق کل مخلوق، و وارث کل شی.
سپاس خدای را که پروردگار جهانیان است، خدایا سپاس تنها برای تو است که پدیدآورنده آسمانها و زمینی، صاحب جلال و احسان کامل، مالک و دارنده دارندگان، پرستیده شده هر پرستیده‌ای، و آفریننده هر آفریده‌ای، و میراث‌برنده هر چیز. سپس در فرازهای دیگر دعا خداوند را به اسماء و صفات پاک و مقدس او ستایش می‌کند که بعضی از آن اسماء و صفات عبارتند از: الاحد، المتفرد، الفرد، المتفرد، الکریم، المتکرم، العظیم، المتعظم، الکبیر، المتکبر، العلی، المتعال، الشدید، المحال، الرحمن، الرحیم، العلیم، الحکیم، السمیع، البصیر، القدیم، الخبیر، الاکرم، الدائم، الادوم، الاول، الاخر،...
آنگاه بر محمد و آل او درود فرستاده و به پاره‌ای از ویژگیهای اهل‌بیت پیامبر و ائمه معصومین (ع) که وارثان رسول‌الله (ص) هستند اشاره می‌فرماید:
1- الذین اخترتهم لامرک، کسانی که آنان را برای امر و فرمان خود برگزیدی.
2- و جعلتهم خزنه علمک، و ایشان را خزانه‌داران علم خود قرار دادی.
3- و حفظه دینک، و نگهداران دینت
4- و خلفاءک فی ارضک، و جانشینان تو در زمینت.
5- و حججک علی عبادک، و حجتهای خویش بر بندگانت.
6- و طهرتهم من الرجس و الدنس تطهیرا بارادتک، و آنها را به خواست خود از پلیدی و ناپاکی پاک ساختی.
7- و جعلتهم الوسیله الیک، و المسلک الی جنتک، و ایشان را وسیله (راهیابی) به سوی خود و راه بهشت خویش گردانیدی، سپس در مورد جایگاه امام در جامعه می‌فرماید:
اللهم انک ایدت دینک فی کل اوان بامام اقمته علما لعبادک، و منارا فی بلادک، خدایا تو دین خود (اسلام) را در هر زمان و روزگاری به وسیله امام و پیشوایی (یکی از ائمه معصومین (ع)) برای بندگانت علامت (راهنما) و در شهرهایت نشانه (راه حق) برپا داشته‌ای.
و در ادامه ویژگیهای دیگر امام (ع) می‌فرماید:
8- فهو عصمه اللائذین، پس اوست نگهدار پناهندگان،
9- و کهف المومنین، و پناه اهل ایمان.
10- و عروه المتمسکین، و دستاویز چنگ‌زدگان.
11- و بهاء العالمین، و جمال و نیکویی جهانیان.
آنگاه امام (ع) برای خود به عنوان امام زمان خویش و ائمه بعد از خود برای انجام امور مربوط به امامت اینگونه دعا می‌فرماید:
1- و اقم به کتابک و حدودک و شرائعک و سنن رسولک، (خدایا) و کتاب و حدود و احکام و راههایت و روشها و سنتهای رسولت (ص) را به وسیله او بپادار.
2- و احی به ما اماته الظالمون من معالم دینک، و آنچه از نشانه‌های دینت (احکام و دستورات) که ستمکاران میرانده‌اند، به سبب او زنده گردان.
3- و اجل به صداء الجور عن طریقتک، و به وسیله او زنگار ستم (ستمکاران) را از طریقه و راه خود (دینت) پاک گردان.
4- و ابن به الضراء من سبیلک، و به وسیله او سختی را از راهت دور ساز.
5- و ازل به الناکبین عن صراطک، و به وسیله او عدول‌کنندگان از راه خودت را از میان بردار.
6- و امحق به بغاه قصدک عوجا، و به وسیله او آنان را که برای راه راست تو اعوجاج و کجی می‌طلبند نیست و نابود بگردان.
و سپس وظایف پیروان امام (ع) را به طور خلاصه اینگونه مطرح می‌فرماید:
و اجعلنا له سامعین مطیعین، و فی رضاه ساعین، و الی نصرته و المدافعه عنه مکنفین، و ما را برای او (امام معصوم (ع) شنوندگان و فرمانبرداران و کوشش‌کنندگان در به دست آوردن رضا و خشنودی او، و یاری‌کنندگان و دفاع‌کنندگان از او قرار ده. آنگاه برای پیروان امامان معصوم (ع) اینگونه دعا می‌فرماید:
1- و اجمع علی التقوی امرهم، و کارشان را بر تقوا و پرهیزکاری فراهم نما.
2- و اصلح لهم شوونهم، و احوالشان را اصلاح فرما.
3- و تب علیهم، و توبه آنان را بپذیر.
و سپس دعا می‌کند که با پیروان امام (ع) در بهشت قرار گیرد و می‌فرماید: و اجعلنا معهم فی دار السلام برحمتک یا ارحم الراحمین، و ما را به سبب رحمت و مهربانیت در سرای سلامت و بی‌گزند (بهشت) با ایشان قرار ده.
این فراز از دعا نشان‌دهنده علاقه امام (ع) به پیروان ائمه معصومین (ع) در هر زمان است. و آنان در هر زمانی که باشند، مشمول دعای امام سجاد (ع) هستند.
آن حضرت در بخشهای بعدی دعا به ما می‌آموزد در زمان استجابت و قبولی دعا از خداوند بخواهیم تا:
1- و تولنی بما تتولی به اهل طاعتک،... و مرا سرپرستی فرما به آنچه به آن سرپرستی می‌فرمایی کسانی که تو را اطاعت و فرمانبری نموده و نزد تو دارای قرب و منزلت هستند.
2- و لا تستدرجنی باملائک لی استدراج من منعنی خیر ما عنده،... و به وسیله مهلت دادن خود به من تدریجا و کم‌کم سزاوار عقابم مفرما.
3- و نبهنی من رقده الغافلین، و سنه المسرفین، و نعسه المخذولین، و مرا از خواب بی‌خبران و از خواب‌آلودگی اسراف‌کنندگان، و از چرت زدن خوارشدگان بیدار نما.
4- و خذ بقلبی الی ما استعملت به القانتین، و دلم را متوجه کن به آنچه اطاعت‌کنندگان را به آن واداشته‌ای.
5- و اعذنی مما یباعدنی عنک، و مرا پناه ده از آنچه از تو دورم می‌گرداند.
6- و سهل لی مسلک الخیرات الیک، و راههای خیر به سوی خودت را بر من سهل و آسان فرما.
7- و نجنی من غمرات الفتنه، و از گردابها و سختیهای بلا نجاتم ده.
8- و اشعر قلبی الازدجار عن قبائح السیئات، و دلم را به باز ایستادن از زشتیهای ناپسند و رسوائیهای گناهان بپوشان.
9- و انزع من قلبی حب دنیا دنیه تنهی عما عندک، و دوستی دنیای پست که مرا از آنچه نزد تو است منع می‌نماید و از طلبیدن وسیله و دست‌آویز به سوی تو بازمی‌دارد از دلم برکن.
10- و لا تخزنی یوم تبعثنی للقائک، و روزی که مرا برای دیدار خود برمی‌انگیزی خوار و شرمنده مکن.
11- و اجعل رغبتی الیک فوق رغبه الراغبین، و توجه و روآوردنم را به سوی خود بالاتر از اشتیاق مشتاقان قرار ده.
12- فاحینی حیوه طیبه تنتظم بما ارید، پس مرا زنده دار به حیات طیبه‌ای که به آنچه می‌خواهم پیوسته شود.
13- و ذللنی بین یدیک، و اعزنی عند خلقک، و مرا در درگاهت خوار (مطیع) و در نزد آفریدگانت عزیز و ارجمند گردان.
14- و اعذنی من شماته الاعداء، و از شماتت و شادی دشمنان پناهم ده.
15- و اعمر لیلی بایقاظی فیه لعبادتک، و شبم را به وسیله بیدار داشتنم برای عبادت خود آباد گردان.
16- و انزع الغل من صدری للمومنین، و کینه داشتن نسبت به اهل ایمان را از دلم برکن.
17- و اجعل قلبی واثقا بما عندک، و دلم را به آنچه نزد توست مطمئن گردان.
18- و لا تجعلنی للظالمین ظهیرا، و مرا پشتیبان ستمگران قرار مده.
در این دعا چنانکه ملاحظه شد امام چهارم (ع) محورهای اصلی رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی را بیان فرموده و در قالب دعا وظائف ما را نسبت به خدا، خود و جامعه به ما نشان می‌دهند. این دعا در حقیقت مجموعه‌ای از معارف اسلامی را در خود نهفته دارد، و اگر قرار باشد به اندازه توان شرح و توضیح داده شود، خود کتابی مفصل را می‌طلبد. ولی از آنجا که هدف، بیان گوشه‌هایی از دعاهای این کتاب شریف است. جهت آشنایی مختصر خوانندگان گرامی، مخصوصا نسل جوان با مضامین آنها، عباراتی از دعای مذکور در موضوعات مختلف آورده شد.