هنگام تندرستی و سپاس آن از خداوند

عنوان دعا چنین است: و کان من دعائه علیه‌السلام اذا سال الله العافیه و شکرها، از دعاهای امام (ع) است هنگامی که تندرستی و سپاس بر آن را از خداوند درخواست می‌نمود.
محتوای دعا
عافیت و سلامتی یکی از نعمتهای بزرگ خداوند است. که انسان کمتر به آن توجه دارد و شکر آن را بجا نمی‌آورد و قدر آن را نمی‌داند تا اینکه به بیماری دچار می‌شود و آنگاه قدری به نعمت عافیت پی می‌برد. در این دعا امام سجاد (ع) بعد از فرستادن درود بر پیامبر (ص) و اهل‌بیتش (ع)، اینگونه به پیشگاه مقدس الهی درخواست عافیت می‌کند: اللهم صل علی محمد و اله، و البسنی عافیتک، و جللنی عافیتک، و حصنی بعافیتک، و اکرمنی بعافیتک، و اغننی بعافیتک، و تصدق علی بعافیتک، وهب لی عافیتک، و افرشنی عافیتک، و اصلح لی عافیتک، و لا تفرق بینی و بین عافیتک فی الدنیا و الاخره. بار خدایا بر محمد و آل او درود فرست و بر (تن و جان) من به لطف خودت لباس عافیت بپوشان، و عافیتت را بر تمام شئون وجودم شامل گردان، و مرا در سنگر و پناه عافیت و رستگاری خود محفوظ گردان، و به عافیت و رستگاری مرا گرامی بدار، و به عافیتت مرا مستغنی و بی‌نیاز گردان، و به من فقیر درگاهت عافیت را صدقه و موهبت فرما، و عافیت را بر من گسترده گردان و به آن عافیت، امور مرا اصلاح کن، و میان من و عافیت هرگز در دنیا و آخرت جدایی مینداز.
چنانکه ملاحظه می‌شود امام چهارم (ع) مساله «عافیت» و تاثیر آن را در زندگی انسان در دنیا و آخرت به طور مبسوطی تشریح می‌فرماید. و بدین وسیله اهمیت و جایگاه این نعمت بزرگ را به ما گوشزد می‌کند. در این فراز از دعا امام (ع) عافیت را به امور زیر تفسیر و توجیه کرده است:
1- لباس محافظ
2- پناهگاه امن و آرامش‌بخش
3- موجب کرامت
4- بی‌نیازکننده از غیر
5- صدقه و موهبت الهی
6- موجب اصلاح
و اگر انسانها از این نعمت بزرگ یعنی «عافیت» به درستی بهره‌مند شوند و از آن در مسیر کمال خود استفاده کنند، در دنیا و آخرت رستگار و سعادتمند خواهند شد.
آنگاه امام (ع) در فراز دیگر دعا صفات و ویژگیهای آن عافیتی را که از خداوند درخواست می‌کند تشریح می‌فرماید. و جهت‌گیری درخواست عافیت را به ما می‌آموزد. زیرا عافیتی موجب سعادت است که جهت‌دار و هدفدار باشد. یعنی در مسیر رضای الهی و رشد و تعالی معنوی انسان مورد استفاده قرار گیرد. و صرف وجود سلامتی (بدنی و جسمی) گرچه نعمت است، اما برای کمال انسان کافی نیست، بلکه سلامتی باید در تمام زمینه‌های مادی و معنوی و جسمی و روحی باشد تا انسان را به سوی کمال رهنمون کند. امام (ع) خصوصیات «عافیت» را چنین معرفی می‌فرماید:
عافنی عافیه، به من عافیتی عطا کن که:
1- کافیه، بی‌نیازکننده باشد (همه جانبه باشد هم ظاهری و هم باطنی).
2- شافیه، بهبوددهنده باشد.
3- نامیه، افزون شونده و رشد دهنده باشد.
4- تولد فی بدنی العافیه پیوسته در جسم (و جان) من سلامت و آسایش بیفزاید.
5- عافیه الدنیا و الاخره، (موجب) سلامتی دنیوی و اخروی باشد (زیرا عافیت دنیا به تنهایی معیار سعادت و خوشبختی نیست).
آنگاه در بخش دیگر دعا به ما می‌آموزد که از خداوند بخواهیم به دادن نعمتهایش بر ما منت گذارد. در این باره می‌فرماید: و امنن علی، خدایا بر من منت گذار (به این نعمتها):
1- بالصحه، به سلامتی
2- و الامن، و امنیت و آرامش
3- و السلامه فی دینی و بدنی، و سلامتی در دین و بدنم.
4- و البصیره فی قلبی، و قدرت شناخت و بصیرت قلبی.
5- و النفاذ فی اموری، و پیشرفت در کارهایم.
6- و الخشیه لک، و ترس (توام با معرفت) از تو (برای تو).
7- و الخوف منک، و بیم و خوف از (مجازات) تو.
8- و القوه علی ما امرتنی به من طاعتک، و توانایی بر اطاعت و فرمانبرداری از تو.
9- و الاجتناب لما نهیتنی عنه من معصیتک، و دوری از معصیت و نافرمانیت که مرا از آن نهی کرده‌ای.
10- و امنن علی بالحج و العمره، و منت گذار به انجام حج و عمره.
11- و زیاره قبر رسولک، و زیارت مرقد پاک رسولت (ص). چنانکه ملاحظه می‌شود، درخواستهایی که امام (ع) به ما می‌آموزد همواره موجب سعادت دنیا و آخرت است، و عمل به آنها و تلاش در زمینه کسب آنها، دنیا و آخرت ما را تامین می‌کند. در حقیقت دعاهایی که پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع) به ما آموخته‌اند، دستورات زندگی است. و آنها همچون طبیب که به بیمار خود دوا می‌دهد، برای سلامتی روحی و روانی و حفظ سلامتی و عافیت دنیا و آخرت نسخه‌هایی را در قالب دعا در اختیار ما قرار داده‌اند. و دقت در این دعاها و معرفت یافتن نسبت به آنها حقیقتا علاوه بر نیایش خدا، هدایتگر انسان در دنیا و آخرت می‌باشد.
امام (ع) در جهت استفاده هدفدار از عافیت، در فراز دیگر دعا می‌فرماید: و اشرح لمراشد دینک قلبی، و دلم را برای اهداف و مقاصد دینت بگشا (مرا شرح صدر و بصیرت کاملی در فهم اصول حقایق دین عطا فرما). سپس در فراز دیگر دعا خود و فرزندان و ذریه خویش را از امور زیر که می‌توانند به نوعی «عافیت» جسمی و روحی و دنیوی و اخروی انسان را به خطر بیاندازند، در پناه خداوند قرار می‌دهد:
1- از شر شیطان 2- از شر جانوران زهردار کشنده (مثل مار و غیره) نکشنده (مثل زنبور) و همه جانوران 3- چشم زخم 4- از شر سلطان و حاکم ستمگر 5- مترف (فرورفته در ناز و نعمت) 6- و از شر هر که برای پیامبر (ص) و خاندانش جنگی (دشمنی) برپا کرده و آشکار ساخته.
در مجموع از تمامی طبیعی و شیطان و همراهان و پیروانش به خدا پناه می‌برد. و به ما می‌آموزد اینگونه به خداوند پناه ببریم.