علم امامان

علم ائمه همانند علم پیامبران و مرسلین، علمی است الهامی و خداداد و فرقی با هم ندارد. خداوند به پیامبران و ائمه، علمی لدنی عطا فرمود تا حجت را بر مردم تمام کنند. امام صادق - علیه‌السلام - از کیفیت علم ائمه و دامنه‌ی حیرت‌انگیز آن - که وصف‌ناپذیر است - چنین یاد می‌کند: «علم ما عبارت است از: غابر، مزبور، نکت فی القلوب (الهامات قلبی)، نقر فی الاسماع (به گوش خوردن صدا) جفر احمر، جفر ابیض و همچنین مصحف فاطمه - علیهاالسلام - و «جامعه» که تمامی مایحتاج مردم در آن است نزد ما است». و چون از حضرت معانی این تعابیر را پرسیدند ایشان فرمود: «غابر؛ دانش آینده است» و «مزبور؛ دانش گذشته می‌باشد» و «نکت فی القلوب؛ الهام است» و «نقر فی الاسماع؛ سخنان ملائکه است زیرا ما گفتار آنان را می‌شنویم لیکن خود آنها را نمی‌بینیم» و «جفر احمر؛ ظرفی است که سلاح پیامبر اکرم در آن قرار دارد و از آن خارج نمی‌شود تا آن که قائم آل‌محمد قیام نماید. اما «جفر ابیض؛ ظرفی است که در آن تورات موسی، انجیل عیسی، زبور داوود و کتب آسمانی پیشین قرار دارد» و «مصحف فاطمه - علیهاالسلام - کتابی است که در آن تمام حوادث و نام‌های کسانی که تا روز قیامت به حکومت می‌رسند مسطور است». و اما «جامعه؛ کتابی است دارای هفتاد ذراع طول که حضرت رسول اکرم - صلی الله علیه و آله - با دهان مبارکشان آن را املا می‌فرمودند و حضرت علی - علیه‌السلام - با دست خویش می‌نگاشتند. به خدا قسم هر چه مردم تا روز قیامت بدان نیاز پیدا کنند در این کتاب آمده است حتی دیه‌ی یک خراش و یک تازیانه یا نصف تازیانه...» [1] .
ابوالعلاء معری در شعر خود به همین جفری که نزد اهل بیت موجود است اشاره می‌کند و می‌گوید: «همگان از دیدن جفر و جام جهان‌نمای کوچکی که همه آبادیها و ویرانی‌ها را نشان می‌داد و نزد ائمه موجود بود شگفت‌زده شدند» [2] . دلیل روشن این مدعا روایات و پیشگوئی‌های متعددی است که از ائمه در زمینه‌های گوناگون علوم نقل شده است. امام علی مولای متقیان و باب شهر علم پیامبر پایه حدود سی و دو علم را - به قول عقاد - بنیان نهاد و از پیشرفت‌های تکنولوژیک و تحولات علمی که در عرصه‌ی گیتی به ظهور می‌رسد خبر داد. حضرت در یکی از مغیبات خود چنین می‌فرماید: «یأتی زمان علی الناس یری من فی المشرق من فی المغرب، و من فی المغرب یری من فی المشرق».
«زمانی خواهد آمد که ساکنین مشرق، افراد مستقر در مغرب را خواهند دید و ساکنان مغرب مشرقیان را». و باز فرمود: «یأتی زمان علی الناس یسمع فی المشرق من فی المغرب و من فی المغرب یسمع من فی المشرق». «زمانی فراخواهد رسید که: آن که در مغرب است آوای مشرقیان را خواهد شنید و برعکس». و هر دوی این پیشگویی با اختراع تلویزیون و رادیو تحقق یافت. همچنین حضرت - علیه‌السلام - فرمود: «یأتی زمان علی الناس یسیر فیه الحدید؛ زمانی خواهد آمد که در آن، آهن به حرکت درخواهد آمد». که با اختراع انواع ماشین‌ها و قطارها محقق شد. البته حضرت موارد متعددی را پیش‌بینی کرده‌اند که تماما صادق بوده است [3] خود حضرت با صراحت تمام موقعیت علمی خویش را چنین بیان می‌کند: «معانی کتاب خدا را از من بپرسید به خدا قسم آیه‌ای نازل نشده است جز آن که می‌دانم در شب بوده یا روز، در کوه بوده یا دشت» [4] . امام صادق نیز یکی از همین پیشوایان حق و حقیقت است که از زلال علم و دانش آنها بشریت همچنان سیراب می‌شود. ایشان در گفته‌هایشان از آلودگی دریا و فضا و زیان‌های ناشی از آن برای انسان پرده برداشته است و در کتاب موسوم به «توحید مفضل» قواعد تشریح و عجایب مربوط به اعضای انسان را بیان نموده است. همچنان که بنیانگذار علوم فیزیک و شیمی به شمار می‌رود و اصول این دو دانش را توسط شاگرد برجسته و ممتاز خود پیشاهنگ تحولات علمی جابر بن حیان چهره‌ی افتخارانگیز شرق وضع کرده است. امام هادی نیز پس از وفات پدر و هنگام تصدی مقام امامت بیش از هفت سال نداشت، لیکن به وسیله علمای بزرگ زمان مورد پرسش قرار گرفت و دشوارترین مسایل فقهی، فلسفی و کلامی را آنچنان دقیق و روشن پاسخ گفت که پرسندگان را متحیر ساخت و در نتیجه آنان به امامت حضرت اعتراف کردند. در این نمونه و نمونه‌های دیگر دلیل آشکاری است بر علم خدادادی آنان و این که خداوند فضل و دانشی به آنان عطا فرموده است که به هیچ کس دیگر چنین عنایتی نکرده است.