جمیل بن کعب، از سادات ربیعه و از شیعیان و یاران امیرالمؤمنین علیه‌السلام بود که در جنگ جمل و صفین در رکاب آن حضرت شرکت داشت.
علامه محسن امین از مداینی نقل می‌کند: هنگامی که قوای معاویه، «جمیل» را به اسارت گرفتند، او را نزد معاویه بردند. معاویه خطاب به وی گفت: خدا را شکر که بالاخره به چنگ ما افتادی، آیا مگر تو نبودی که در جنگ جمل، چنین گفتی و سرودی:
أصبحت الاُمة فی أمرٍ عجب
و الملک مجموعٌ غداً لِمَن غلب
قد قلتُ قولاً صادقاً غیر کذب
إنّ غداً تهلک أعلام العرب
- به راستی که امت اسلام گرفتار امر عجبیبی شده است و سرانجام حکومت و خلافت از آن کسی خواهد شد که در این جنگ پیروز گردد.
- من این سخنان را به گزاف نگفته‌ام و حتماً فردا جنگ، بزرگان عرب را در کام خود خواهد بلعید. [1] .
وی در پاسخ معاویه گفت: در این مورد سخن مگو که سخن گفتنت نیز مصیبت است. معاویه گفت: چرا مصیبت است؟ چه نعمتی بالاتر از این که خدا مرا بر مردی - علی علیه‌السلام - مسلط کرد که فقط در ساعتی، جمع زیادی از بهترین یاران و اصحابم را به قتل رساند؟ پس از این سخنان، معاویه دستور داد که جمیل را ببرند و گردنش را بزنند.
در این لحظه جمیل دست به دعا برداشت، معاویه با شنیدن دعای وی گفت: خداوند تو را بکشد ای جمیل، زیرا مرا نفرین کردی و در نفرینت زیاده روی کردی و هم‌چنین مرا دعا نمودی و در دعایت نیز افراط کردی. سپس دستور داد که او را آزاد کنند. [2] .