نام کتاب : دانشنامه امام علی علیه السلام نویسنده : جمعی از نویسندگان جلد : 1 صفحه : 299
پرهیز از برخی اقسام علوم
در روزگاران گذشته یکی از اقسام علم نجوم وستاره شناسی بود که در غیبگوئی کاربُرد داشت. که زندگی و مرگ و تولّدِ اشخاص و حوادث و تحوّلات اجتماعی و به قدرت رسیدن و شکست قدرتها و حکومتها را تا حدودی بازگو میکردند. البته بسیاری هم دکّان باز کرده از این راه روزی میخوردند که غالباً پیشگوئیهای آنان دروغ بود. عبداللَّه بن عوف نقل کرد: امام علی علیه السلام عازم جنگ نهروان بود که منجّمی آمد و فرمود: اگر در این ساعت حرکت کنید شکست میخورید. حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: تو از حوادث غیب چه میدانی؟ تو چه میدانی در شکم این حیوان چیست؟ نر یا ماده؟ هر کس تو را تصدیق کند قرآن را انکار کرده است. سپس امام علی علیه السلام به اصحابش فرمود: با نام خدا حرکت کنید. حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام و لشگریانش به نبرد خوارج رفتند و با پیروزی بازگشتند. آنگاه امام علی علیه السلام مردم را نصیحت فرمود: أَتَزْعَمُ
أَنَّکَ تَهْدِی إِلَی السَّاعَةِ الَّتِی مَنْ سَارَ فِیهَا صُرِفَ
عَنْهُ السُّوءُ؟ وَتُخَوِّفُ مِنَ السَّاعَةِ الَّتِی مَنْ سَارَ فِیهَا
حَاقَ بِهِ الضُّرُّ؟ فَمَنْ صَدَّقَکَ بِهذَا فَقَدْ کَذَّبَ الْقُرْآنَ،
وَاسْتَغْنی عَنِ الْإِسْتِعَانَةِ بِاللَّهِ فِی نَیلِ الَْمحْبُوبِ
وَدَفْعِ الْمَکْرُوهِ. وَتَبْتَغِی فِی قَوْلِکَ لِلْعَامِلِ
بِأَمْرِکَ أَنْ یولِیکَ الْحَمْدَ دُونَ رَبِّهِ، لِأَنَّکَ - بِزَعْمِکَ -
أَنْتَ هَدَیتَهُ إِلَی السَّاعَةِ الَّتِی نَالَ فِیهَا النَّفْعَ،
وَأَمِنَ الضُّرَّ!! أَیهَا النَّاسُ، إِیاکُمْ وَتَعَلُّمَ النُّجُومِ،
إِلَّا مَا یهْتَدَی بِهِ فِی بَرٍّ أَوْ بَحْرٍ، فَإِنَّهَا تَدْعُو
إِلَی الْکَهَانَةِ، وَالْمُنَجِّمُ کَالْکَاهِنِ، وَالْکَاهِنُ
کَالسَّاحِرِ، وَالسَّاحِرُ کَالْکافِرِ! وَالْکافِرُ فِی النَّارِ!
سِیرُوا عَلَی اسْمِ اللَّهِ. (به هنگام حرکت برای نبرد با خوارج، شخصی
با پیشگویی از راه شناخت ستارگان گفت: اگر در این ساعت حرکت کنید، پیروز
نمیشوید و من از راه علم ستارهشناسی این محاسبه را کردم. امام علی علیه السلام فرمود:) «گمان
میکنی تو از آن ساعتی آگاهی که اگر کسی حرکت کند زیان نخواهد دید؟ و
میترسانی از ساعتی که اگر کسی حرکت کند ضرری دامنگیر او خواهد شد؟ کسی که
گفتار تو را تصدیق کند، قرآن را تکذیب کرده است، و از یاری طلبیدن خدا در
رسیدن به هدفهای دوست داشتنی، و محفوظ ماندن از ناگواریها، بینیاز شده
است. گویا میخواهی به جای خداوند، تو را ستایش کنند! چون بهگمان خود
مردم را به ساعتی آشنا کردی که منافعشان را به دست میآورند و از ضرر و
زیان در امان میمانند. ای مردم، از فرا گرفتن علم ستارهشناسی برای
پیشگوییهای دروغین، بپرهیزید، جز آن مقدار از علم نجوم که در دریانوردی و
صحرانوردی به آن نیاز دارید، چه اینکه ستارهشناسی شما را به غیبگویی و
غیبگویی به جادوگری میکشاند، و ستارهشناس چون غیبگو، و غیبگو چون
جاودگر و جادوگر چون کافر و کافر [1] در آتش جهنم است. با نام خدا حرکت
کنید.» [2] . إیاکُمْ وَ تَعْلُّمِ النُّجُومِ إلاّ ما یهْتَدیفی بَرٍّ أوْ بَحْر [3] . «از علم نجوم بپرهیزید مگر آن مقدار که در صحرا نوردی و دریانوردی لازم است»
پی نوشت ها: (1)
منجّم، از طریق ستارهشناسی پیشگویی میکند و کاهِن (غیبگو) با کمک گرفتن
از شیطان و جن خبر میدهد، میگویند شخص مورد نظر عفیف بن قیس برادر اشعث
بن قیس بود. [2] خطبه 79 نهجالبلاغه معجمالمفهرس محمد دشتی. [3] امالی صدوق ص 338، وخطبه 79 نهجالبلاغه معجمالمفهرس.
نام کتاب : دانشنامه امام علی علیه السلام نویسنده : جمعی از نویسندگان جلد : 1 صفحه : 299