همام فرزند شریح بن یزید از بزرگان شیعه و از یاران مخلص امیرالمؤمنین علیه‌السلام بوده است. وی از عبادت کنندگان بزرگ و تارک دنیا بود و با شنیدن اوصاف متقین از زبان مولایش امیرالمؤمنین علیه‌السلام غش کرد و در همان دم جان سپرد.
سید رضی می‌نویسد: در روایت آمده که همّام از یاران امیرالمؤمنین علیه‌السلام بود. روزی خدمت حضرت آمد و عرض کرد: ای امیرالمؤمنین! متقین را برایم توصیف کن به گونه‌ای که گویا من آنان را نظاره می‌کنم.
حضرت از پاسخ او خودداری کرد، اما وی اصرار ورزید و خواسته‌اش را تکرار کرد. امیرمؤمنان در جواب او خطبه‌ای ایراد کرد که به نام خطبه «متقین» معروف است.