«قثم» فرزند عباس بن عبدالمطلب پسر عمو و از اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله و نیز پسر عمو و از اصحاب خاص علی علیه‌السلام است. [1] او برادر رضاعی امام حسن مجتبی بود و هنگام رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله هشت سال داشت. [2] .
روزی پیامبر صلی الله علیه و آله او را بر مرکب خود سوار و در حق او دعا کرد. عبداللَّه بن جعفر نقل کرده است: من و عبیداللَّه و برادرش قثم فرزندان عباس، با یک دیگر بازی می‌کردیم که رسول خدا صلی الله علیه و آله در حالی که سوار بر مرکب بود از کنار ما عبور کرد، همین که چشمش به ما افتاد، فرمود: این پسر، یعنی قثم را بالا آورید و به من بدهید. پیامبر صلی الله علیه و آله او را گرفت و پشت سر خود سوار کرد و مرا در جلو خود سوار بر مرکب نمود و در حق ما دعا نمود. [3] .
آخرین کسی که با پیکر مطهر پیامبر صلی الله علیه و آله وداع کرد
رسول خدا صلی الله علیه و آله در موقع احتضار طبق وصیتی حضرت علی علیه‌السلام را مأمور تجهیز پیکر خود نمود که غسل دهد، کفن کند و نماز گزارد و به خاک سپارد. بر همین اساس حضرت علی علیه‌السلام، عباس عموی پیامبر، فضل و قثم (پسران عباس).، اسامة بن زید و شقران غلام رسول خدا صلی الله علیه و آله را برای غسل به یاری طلبید. حضرت علی علیه‌السلام بدن را غسل می‌داد و دیگران کمک می‌کردند؛ اما کسانی که وارد قبر رسول خدا صلی الله علیه و آله شدند، حضرت علی علیه‌السلام، فضل و قثم فرزندان عباس بودند و آخرین کسی که از قبر بیرون آمد، قثم بود. [4] .