یکی دیگر از علوم اسلامی، علم فقه و احکام دین است، که پایه و اساس آن از حضرت علی علیه السلام می‌باشد،
هر فقیهی که در اسلام پیدا شده ریزه خوار سفره امام علی علیه السلام بوده و همواره از فقه و دانش آن حضرت استفاده کرده است.
بسیاری از بزرگان فرقه های اسلامی به نحوی شاگرد حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام بوده‌اند.
احمد بن حنبل (رئیس مذهب حنبلی) شاگرد شافعی (پیشوای مذهب شافعی) بوده و او نیز با دو واسطه شاگرد ابوحنیفه است و خود ابوحنیفه نیز شاگرد جعفر بن محمّد باقر علیه السلام ششمین پیشوای شیعیان بوده و جعفر بن محمّد نیز شاگرد پدرش امام محمّد باقر و او با دو واسطه شاگرد جدّش علی علیه السلام بوده است، که اکثر روایات فقهی را از آن حضرت نقل کردند.
با این توضیح، شاگردان ابوحنیفه مانند: «ابو یوسف» و «محمّد بن الحسن شیبانی» و دیگران، فقه و احکام دین را از ابوحنیفه گرفته‌اند.
مالک بن انس (سر سلسله فرقه مالکی) نیز شاگرد «ربیعة الرّای» و او هم شاگرد «عکرمه» و او نیز شاگرد «عبداللَّه بن عبّاس» است و عبداللَّه بن عبّاس هم از شاگردان ممتاز امام علی علیه السلام بوده است.
این چهار تن (ابوحنیفه، شافعی، احمد بن حنبل، مالک بن انس) که از آنها نام بردیم و گفتیم که فقه و دانش خود را از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام یاد گرفته و شاگرد او بوده‌اند، فقهای چهارگانه چهار مذهب اهل سنّت می‌باشند.
و امّا فقه شیعه و بازگشت و ارتباط آن باشخص امیرالمؤمنین بسیار روشن است که هزاران حدیث فقهی از آن حضرت به یادگار مانده و راه گشای فقهای شیعه می‌باشد.
و عبداللَّه بن عبّاس، فقه و احکام دین را از امام علی علیه السلام گرفته است.
براساس اعتراف همه دانشمندان، خلیفه دوم نیز در بسیاری از مسائل که در حلّ آن عاجز می‌ماند، به حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام مراجعه می‌کرد.
و مکرّراً با صراحت می‌گفت:
لَوْ لا عَلِیٌّ لَهَلَکَ الْعُمَرُ
«اگر علی نبود که مسائل مشکله اسلام را حلّ کند عمر به هلاکت می‌افتاد.»
و همچنین گفته است که:
لا بَقیتُ لِمُعْضَلُةٍ لَیْسَ لَها اَبُوحَسَنِ
«خدا نکند من در مسئله مشکلی فرومانم و علی نباشد که آنرا حلّ کند.»
و نیز روزی صحابه را مخاطب ساخت و گفت:
لا یَفْتِیَنَّ اَحَدُکُمْ فِی الْمَسْجِدِ وَ عَلِیٌّ حاضِرٌ.
«تا علی علیه السلام حضور دارد کسی از شما فتوی ندهد.»
و پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم به اصحاب خود فرمود:
اَقْضاکُمْ عَلِیٌّ
«علی علیه السلام در قضاوت از همه شما آگاه‌تر است.» [1] .
و پایه قضاوت‌های یادشده همان فقه اسلامی است، از این رو امام علی علیه السلام که سرآمد فقهای صحابه پیامبر است.