حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام نسبت به حالات روانی سران ناکثین فرمود:
وَقَدْ أرْعَدُوا وَ أَبْرَقوا، وَ مَعَ هذَینِ الاَمْرَینِ الْفَشَل؛ وَلَسْنَا نُرْعِدُ حَتَّی نُوقِع، وَ لا نُسِیلُ حَتَّی نُمْطِرَ. [1] .
(طلحه و زبیر و پیروان آنها در آغاز رعد و برقی نشان دادند، امّا پایانش چیزی جز سستی و ناتوانی نبود، ولی روش ما به عکس آنها بود، ما تاکاری انجام ندهیم رعد و برقی نداریم، و تا نباریم سیلابهای خروشان به راه نمی‌اندازیم، برنامه ما عمل است نه سخن!)
که روانشناسی ناکثین را به خوبی بیان فرمود.
و شعارگرائی آنان را توضیح داد.
و نسبت به شخص زبیر، که یکی از سران ناکثین بود و فکر می‌کرد می‌شود بیعت با امام علی علیه السلام را شکست، حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام افشاگرانه فرمود:
یزْعُمُ أَنَّهُ قَدْ بَایعَ بِیدِهِ، وَلَمْ یبَایعْ بِقَلْبِهِ، فَقَدْ أقَرَّ بِالْبَیعَةِ، وَ ادَّعَی الْوَلِیجَةَ. فَلْیأْتِ عَلَیهَا بِأَمْرٍ یعْرَفُ، وَ إلاّ فَلْیدْخُلْ فِیما خَرَجَ مِنْهُ. [2] .
(زبیر خیال می‌کند که بیعتش تنها با دست بوده نه با دل!، پس او اقراربه بیعت می‌کند، ولی مدعی است که با قلب نبوده است، بنابراین بر اولازم است، بر این ادعا دلیل روشنی بیاورد وگرنه باید به بیعت خود باز گردد و به آن وفادار باشد)
و در معرّفی توطئه‌های شیطانی معاویه فرمود:
اَلا و اِنّ مُعاوِیةَ قَادَ لُمَة مِنَ الْغُواةِ وَ عَمسَّ عَلَیهِمُ الْخَبَرَ حَتَّی جَعَلوا نُحُورَهم اَغْراضَ المنیة [3] .
(آگاه باشید معاویه گروهی از تبهکاران متجاوز را بسیج کرد، و کانال‌های اطّلاعات و اخبار حق را بر آنان بَست تا آنجا که حاضرند گردنهای خویش را زیر شمشیر قرار دهند)
و در یک سخنرانی افشاگرانه، سیاست دروغین معاویه را شناساند و با سیاست توحیدی مقایسه و ارزیابی فرمود:
وَاللّهِ ما مُعاوِیة بِأدْهی مِنّی، وَلکِنَّهُ یغْدِرُ وَ یفْجر، وَ لَولا کِراهِیة الْغَدْرِ لَکُنْتُ مِنْ أدْهَی النّاس [4] .
(سوگند به خدا معاویه از من زیرک‌تر و سیاستمدارتر نیست، امّا اونیرنگ می‌زند و گناه و جنایت مرتکب می‌شود، اگر نبود زشتی نیرنگ، من سیاستمدارترین انسان‌ها بودم.)