امام علی علیه السلام برای نظارت دقیق بر جریان امور کشور اسلامی و روش برخورد کارگزاران با مردم، از نیروهای اطّلاعاتی، بیشترین استفاده را می‌کرد.
در بازار نیروهای اطّلاعاتی داشت.
نیروهای اطّلاعاتی بر امور قضات نظارت داشتند.
از نامه‌های سرّی دشمن به کارگزاران حکومتی با خبر بود، [1] .
نیروهای اطّلاعاتی حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام حتّی در خاک دشمن حضور داشته، اخبار لازم را به مرکز حکومت می‌رساندند. [2] .
و از رفت و آمد و میهمانی‌های فرمانداران به خانه‌های سرمایه داران با خبر بود که با عثمان بن حنیف برخورد شدید کرد، که چرا سر سفره سرمایه داران بصره حاضر می‌شود. [3] .
امام علی علیه السلام پس از آگاهی از نامه معاویه به زیاد به او نوشت که:
وَقَدْ عَرَفْتُ أَنَّ مُعَاوِیةَ کَتَبَ إِلَیکَ یسْتَزِلُّ لُبَّکَ وَ یسْتَفِلُّ غَرْبَکَ فَاحْذَرْهُ، فَإِنَّما هُوَ الشَّیطانُ، یأْتِی الْمَرْءَ مِنْ بَینِ یدَیهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ یمینِهِ وَ عَنْ شِمالِهِ [4] .
«من اطّلاع یافتم که معاویه نامه‌ای برایت نوشته، تا عقلت را بدزدد وعزم و تصمیمت را در هم بشکند، از او برحذر باش که شیطان است. از هر طرف به سراغ انسان می‌آید.»
پس از نام خدا و درود. همانا دهقانان مرکز فرمانداریت، از خشونت وقساوت و تحقیر کردن مردم و سنگدلی تو شکایت کردند، من درباره‌آنها اندیشیدم، نه آنان را شایسته نزدیک شدن یافتم، زیرا که مشرکند،و نه سزاوار قساوت و سنگدلی و بدرفتاری هستند زیرا که با ما هم پیمانند.
پس در رفتار با آنان، نرمی و درشتی را بهم آمیز، رفتاری‌توأم با شدّت و نرمش داشته باش، اعتدال و میانه‌روی را در نزدیک کردن یا دور نمودن، رعایت کن.) [5] .