الف: آنكه از مصدر منقول باشد همچون: فضل.

ب: آنكه از اسم ذات منقول باشد نظير: اسد.

ج: آنكه از صفت منقول باشد مانند: حارث.

د: آنكه از فعل مضارع منقول باشد مثل: شمر كه علم براى اسبى شده.

ه: آنكه از فعل مضارع منقول باشد مانند: يزيد.

و: آنكه از فعل امر منقول باشد همچون: اصمت كه علم است براى مكانى.

5- علم مرتجل: آنستكه قبل از علميّت در معناى ديگرى استعمال نشده يا در صورت چنين استعمالى، مستعمل فيه اوّلش مجهول و معلوم نيست مانند: سعاد (علم است براى زنى) و ادد (علم است براى مردى).

6- جمله: يعنى جمله‌اى كه علم براى معنائى قرار داده شده و آن بر دو قسم است:

الف: آنكه در اصل مبتداء و خبر بوده مانند: زيد منطلق كه علم براى كسى نهاده شده باشد.

ب: آنكه در اصل فعل و فاعل بوده سپس براى شخصى علم قرار داده باشند.

نظير: قام زيد.

7- مركّب: و آن علمى است كه در اصل دو اسم بوده سپس هر دو را بمنزله اسم واحدى قرار داده و علم براى كسى يا چيزى نموده باشند مانند: عبد الشمس.

تنبيه: علم مركّب در صورتيكه تركيب مزجى بوده و به غير لفظ « ويه » تمام شده باشد همچون: بعلبك معرب است به اعراب غير منصرف و در صورتيكه با « ويه » تمام شده باشد مبنى است زيرا مركّب از اسم و صوت بوده و بدين ترتيب شباهت اهمالى بحرف دارد.

لازم بتذكّر است كه بناء اين كلمات بر كسر مى‌باشد مانند:

سيبويه قابل توجه آنكه قسم اوّل از مركّب هم چون بعلبك گاهى مبنى استعمال شده همان طورى كه قسم دوّم نظير سيبويه زمانى معرب باعراب غير منصرف مى‌باشد.